Tüm dünyada tesirli olan Covid-19 pandemisinin ikinci dalga tesirlerini kıymetlendirmek emeliyle Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Kısmı tarafından ülke genelinde gerçekleştirilen çalışma, farklı sonuçlarıyla dikkat çekti. Nisan 2020’de birincisi gerçekleştirilen araştırma, o devirdeki tesirlerin karşılaştırılması açısından da kıymet taşıyor. Nisan 2020’de 60 düzeyinde olan genel telaş durumu, yaz aylarındaki olağanlaşmanın tesiriyle 48’e geriledi ve lakin ikinci dalga sonrasında tekrar 59 düzeyine çıktı.
Katılımcıların 60’ı pandemi ile ilgili en büyük dehşetlerinin sevdiklerini kaybetmek olduğunu belirtirken, 48’i sıhhat sıkıntıları yaşamaktan telaş duyduğunu belirtti. Kendisini her vakit ve çok sık yalnız hissedenlerin oranı ise pandemi öncesinde 19 iken ikinci dalga sonrası 30’a yükseldi. Yalnızlık hissinin en ağır olarak yaşandığı yaş kümesi 25 yaş ve altı olarak tespit edildi ve oran gençlerde 44’e çıkarak Türkiye ortalamasının çok üzerinde kaydedildi. Çay, kahve ve aburcubur tüketimimiz artarken; pandemiye ait ruh halimizi en yeterli yansıtan müzik ise Mümin Sarıkaya’nın “Ben Yoruldum Hayat” müziği oldu.
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, toplumdaki sevgi ve inanç hissinin değerli olduğunu belirterek “Bu hisler toplumu bir ortada tutan en değerli hislerdir. Bu hisleri toplumda canlandırabilmek önemlidir” dedi. Tarhan, bu periyotta yalnızlık hissini en çok yaşayan kümenin gençler olduğuna da dikkat çekerek gençleri anlamanın değerine işaret etti. Tarhan, son yıllarda gündeme gelen makus dünya sendromunun Covid – 19 periyodunda hızlanacağına dikkat çekti.
Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Tuğba Aydın Öztürk, Method Research Company Proje Yöneticisi Hale Aslı Kılıç ve Pazarlama Uzmanı Şeyda Aydın tarafından yürütülen ‘2. Dalga Sonrası Türkiye Araştırması’ sonuçlandı.
Ocak 2021 boyunca Türkiye’nin 56 kentinde yaşayan 18 yaş ve üzeri 3 bin 500 iştirakçi ile yapılan araştırma, pandemide bilhassa ikinci dalga sonrasının tesirlerini anlamayı amaçladı.
Üsküdar Üniversitesi Rektör Danışmanı, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Deniz Ülke Arıboğan’ın danışmanlığı ile gerçekleşen araştırmada korku hali, şahıslara, kurumlara ve medya organlarına duyulan itimat, Covid-19 kapsamında alınan tedbirler hakkındaki kanılar, gelecekle ilgili olumlu ve olumsuz beklentiler, aşı çalışmaları, uzaktan eğitim ve tüketim alışkanlıkları üzere çok sayıda bahis masaya yatırıldı. Ayrıyeten elde edilen datalar Nisan 2020’de yapılan ‘Koronavirüslü Günlerde Hayat Araştırması’ sonuçları ile karşılaştırmalar sunması açısından da değer taşıyor.
Sonuçlar basın toplantısı ile kamuoyuyla paylaşıldı…
Araştırmaya ait sonuçlar Üsküdar Üniversitesince düzenlenen çevrimiçi basın toplantısında açıklandı. Basın toplantısına Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Sosyoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Tuğba Aydın Öztürk ve Method Research Company Kurucu Ortağı Selçuk Kılıç katıldı.
Method Research Company Kurucu Ortak Selçuk Kılıç: “Pandemi asrın krizi”
Method Research Company Kurucu Ortak Selçuk Kılıç, bu araştırmanın 3 bin 500 gözlemlik, Türkiye genelinde düzenlenen 18-65 yaş ortası bir araştırma olduğunu söyledi. Pandeminin asrın krizi olduğunu belirten Kılıç, “Bütün ülkelerin birebir anda küçüldüğü, bütün ülkelerin birebir anda sıhhatle ilgili problemler yaşadığı bir periyoda denk gelmesi hasebiyle sahiden de çok kıymetli. Herkesin de bildiği ve kendi dünyamızda yaşadığımız memnun ve mutsuz kavramamız evvelden, son bir sene evvel, Nisan ayında, daha pandeminin başlarında her 10 bireyden 6’sı keyifli olduğunu tabir ederken bu sayı on şahısta 4’e düştü. Yani 10 şahıstan artık 6’sı memnunken, 6’sı mutsuz. Nisan ayındaki araştırmada herkes 5 ay sonra biteceğini düşünüyordu. Artık ortadan 1 yıl geçti ve beşerler bir buçuk yıl sonra anca biter diyorlar. Hasebiyle bu psikolojiyi biraz daha ileriki araştırmalarda devam edip, izlemek lazım ancak mutsuzluk oranımızın arttığını söyleyebilirim. Bütün kümelerde, teşebbüsçü, öğrenci, mesken hanımı, memur, emekçi, herkesin mutsuzluk oranında bir artış var. Herkes mutlulukta düşüş yaşıyor. Fakat en çok teşebbüsçüler ve öğrenciler dikkatimizi çekiyor” diye konuştu. Nisan ayında her 5 bireyden 3’ünün telaşlı olduğunu belirten Selçuk Kılıç, insanların artık de telaşlı olduğunu lakin dert boyutunun dehşete kaymış durumda olduğunu kaydetti.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan: “Anlamlı sonuçlarıyla yol gösteren bir araştırma oldu”
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, araştırmanın çok değerli sonuçlarıyla dikkat çektiğini belirterek yol gösterici olması açısından dikkate alınması gerektiğini söyledi.
Pandemi ve pandemi sonrası halk sıhhati ile ilgili siyaset belirlemede bu araştırmanın Türkiye’deki sorumlu, yetkililerin işini kolaylaştıracak bir çalışma olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Krizlerde bir kelam vardır; ‘Hayat zincire benzeri, zincirin de en kuvvetli noktası en zayıf halkasıdır.’ Bu pandemi periyodu global bir tansiyon ve kriz devridir. Bu krizlerde en zayıf halkalardan kopmalar olması beklenir. Bu zayıf halka topluma, yaş kümesine ve beşerdeki gelir düzeyine nazaran değişiyor. Bu noktalardan kırılmalar yaşanacak. 1929 ve 2008 ekonomik krizlerinde bu kırılmalar görüldü. Roma’nın bir vebadan sonra, İran’ın da Pers Hükümdarlığındaki veba salgınından sonra yıkılma süreçlerinin ortaya çıkması tarihte çok büyük mana taşıyan olaylardır. Pandemide de tıpkı durum geçerli. Bu sosyolojik çalışmalar data toplama açısından bilhassa gelişmiş ülkelerde önemli bir biçimde sıkça kullanılan tekniklerdir. Biz de Üsküdar Üniversitesi olarak Method Araştırma Şirketi ile birlikte kendi imkanlarımız dahilinde bu çalışmayı gerçekleştirdik” dedi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan: “Aşı konusunda toplumu bilgilendirme süratle değerlendirilmeli”
Araştırmada öne çıkan kimi değerli noktalara da dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Örneğin insanların yüzde 39’unun aşı olmayı düşünmediğini görüyoruz. Aşı konusunda çok önemli bir biçimde komplo teorileri yazılıyor. Sonuçlarla birlikte bu teorilerin hala toplum tarafında yüzde 39 oranında tesirli olduğunu söyleyebiliriz. Aşı konusunda toplumu bilgilendirme faaliyetlerinin süratle kıymetlendirilmesi gerekir. Toplumdaki kanaat liderlerinin bu bahiste açıklamalar yapmaları ve adımlar atmaları gerekiyor. Güvenilirliği ele aldığımızda en çok uzman doktorlara güvenildiğini görüyoruz. Sıhhat krizi idare siyasetlerinde da birinci kez bir kurumun güvenilirlikte ikinci sırada yer alarak ön plana çıkması, bu siyasetleri yürütenlere toplumun güvenmesi büyük bir talih olarak kıymetlendirilebilir. Otobüste, uçakta yahut gemide seyahat ederken kaptana güvenirseniz rahat edersiniz, güvenmezseniz devamlı korkar ve huzursuz olursunuz. Şu anda sıhhatle ilgili yetkililere ve siyasetlere itimadın yüksek olması sıhhat siyasetlerinde kıymetli. Bilim Kurulu’nun da stratejik olarak büyük bir tesire sahip olduğunu, her hususun konuşulup tahlil edilmesi açısından önemsendiğini söyleyebiliriz” dedi.
Tarhan: “Korkuyu paniğe dönüştürmemek ve rasyonel sonlarda tutabilmek önemli”
Araştırma sonuçlarından birinin de insanlarda kaygının en yüksek seviyede çıkması olduğunu kaydeden Tarhan, şunları söyledi:
“Korkunun ön planda çıkması aslında yalnızca Türkiye özelinde değil global olarak çıkması çok manalı. Endişe duygusu doğal ve insanın tedbir almasını sağlayan bir histir. Rasyonel endişe yararlıdır. Rasyonel olmayan kaygı insanı kaçınmaya ve ruh sıhhatinin bozulmasına iter. O yüzden endişeyi paniğe dönüştürmemek ve rasyonel sonlarda makul bir seviyede tutabilmek değerli. Bunun için de toplumu bilgilendirme faaliyetleri sürdürülmeli. Post pandemik devirde artık enfeksiyon hastalıkları uzmanı yerine halk sıhhati uzmanlarının ve ruh sıhhati ile ilgili uzmanların daha çok toplumu bilgilendirmeye devam etmesine gereksinim var. Zira post pandemik periyotta önemli bir kırılmalar yaşanır. Şimdi bir yıl geçti lakin birkaç yıl daha tesirinin sürmesi istikametinde beklentiler var. Bu ihmal edilmemesi gereken bir risk idaresidir. Kaygı ve kahır durumları risk oluşturur. Riskin idaresi ile ilgili siyaset belirleyicilerin ve karar vericilerin bu durumu göz önüne alması lazım.
Tarhan: “Aileyi düşünme davranışı olumlu bir boyuttur”
Kendinden çok aileyi düşünme davranışı toplumumuzda yüksek. Bu durum olumsuz değil olumlu bir boyuttur. Bir kişi ailede iflas ettiyse yardım edilir, davranış değişiklikleri, içe kapanma ya da intihar eğilimleri olduğu vakit çabucak ailedeki öteki bireyler yardım etmeye çalışır. Bu bizim toplumumuzun artı kıymetidir. Gelişmiş ülkelerde bu paha kaybedildiği için intiharlar çok ön planda. Japonya toplumsal destekleri zayıf ve bireyselleşmeyi kültür olarak teşvik ediyor. Kuzey Avrupa’da ve gelişmiş ülkelerin birçoklarında durum bu biçimde. Kişiselleşme ismi altında yalnızlaşma ortaya çıktı. Toplumsal desteklerin zayıflaması da psikiyatrik hastalıkların artışında üç ana ögeden birisidir. İnsanın hayattan beklentilerinin artması, toplumsal desteklerinin zayıflaması ve kişinin tüketim odaklı bir hayat ideolojisi geliştirmesi olarak bu ögeleri açıkça belirtebiliriz.”
Tarhan: ”Üretim odaklı ömür ideolojisi yerini tüketim odaklı ömür ideolojisine bıraktı…”
Üretim odaklı hayat ideolojisinin yerini son 10’lu yıllarda tüketim odaklı ömür ideolojisinin aldığını kaydeden Tarhan, “Ailede en çok ne konuşuluyor diye sorguladığımızda tüketim ortaya çıkıyor. ‘Şunu alacağım, onu giyeceğim’ üzere bir niyet ve hoşluk fetişizmi var. Kendini sergileme fetişizmi var. Bu periyotta beşerler diledikleri üzere tüketim yapamadıkları için berbat hissettiler. Kozmetik eserlerindeki satışların düşmesi de bunu gösteriyor. Global olarak mutsuzluğun artması depresyonun ve ruhsal meselelerin artması demektir” ikazında bulundu.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan: “Psikososyal riskler artacak”
Araştırmada toplumun yüzde 20-25 oranında hiç konuttan çıkmamak üzere bir seçimde bulunduğunu belirten Tarhan, “Yine tıpkı oranlarda beşerler da meskene hiç girmeme davranışı sergilemiş. Toplumda her vakit yüzde 3 oranında marijinaller vardır. Yüzde 3 oranında ortalama zekası düşük ve yüzde 3 oranında ortalama zekası yüksek şahıslar vardır. İkisi de özel kümeler sayılır. Zeka testlerinde çan eğrisinin iki ucu da yüzde 3’tür. Burada baktığımızda çan eğrisinin iki ucunun da yükseldiğini görüyoruz. Bu demektir ki önümüze psikososyal riskler daha çok gelecek. İnsanların yüzde 71’inde berbata gidecek algısının olması berbat dünya sendromu dediğimiz duruma işaret ediyor. Son yıllarda gündeme gelen makus dünya sendromu, Covid – 19 devrinde hızlanacak üzere görünüyor. Berbat dünya sendromunda üç türlü reaksiyon oluyor. Kimileri içine kapanıyor ve kaçıyor. İmkânı olanlar farklı yerlere kaçmayı planlıyor. Başka kitle depresyona giriyor. Bu bireylerde gelecek ve hayat inançta değil duygusu oluyor. Bir küme kişi de saldırganlaşıyor ve cürüm, şiddet olayları artıyor” dedi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, gençler ve ileri yaş kümesine dikkat çekti
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, gençlerdeki artan yalnızlık hissine dikkat çekerek “Çok sık yalnız hissediyorum’ diyen gençlerin oranında artış var. Oran yüzde 44. Bu duruma en çok gençlerde rastlandı. Öbür insanlarda ise bu oran yüzde 30 düzeyinde ortaya çıktı. İleri yaşta insanların hayatlarında birinci kere antidepresan kullandıklarını gördük. İleri yaştaki insanların kendilerini yararsız üzere hissetmeleri, eskisi üzere çocuklarının ziyaret etmemeleri, toplum tarafından dışlandıklarını hissetmeleri ileri yaştaki insanları çok olumsuz etkiledi. 60 yaş üzeri beşerler için siyasetleri gözden geçirmek gerekiyor” dedi.
Tarhan: “Toplumda sevgi ve itimat duygusu güçlendirilmeli”
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, toplumdaki sevgi ve inanç hissinin değerli olduğunu belirterek “Bu hisler toplumu bir ortada tutan en değerli hislerdir. Bu hisleri toplumda canlandırabilmek, ailede krizde söylediğimiz iki kavram vardır. Şefkat sevgiden daha büyüktür. Zira onun içerisinde şartsız sevgi vardır. Nezaket duygusu da hürmetten daha büyüktür. Onun içerisinde kırıp dökmeden her sorunu konuşabilme boyutunda düşünerek hürmet göstermek vardır. Toplumda şefkat ve nezaket hislerini nasıl artırırz konusunu bunları önemseyerek siyasetler belirlenirse toplumdaki gereksiz tansiyonlara kışkırtıcı biçimde sonuç almak isteyen bireylere karşı en hoş yanıtı vermiş oluruz” dedi.
Tarhan: “Pandemide gençleri ve gereksinimlerini önemsemeliyiz”
Pandemide en çok önemsediği kümenin gençler olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Gençler şu anda kırılganlığa en yakın yaş kümesi. Bilhassa 16-24 yaş kümesine bilhassa ehemmiyet vermek gerekiyor. Bu yaş kümesinin üç özelliği vardır. Her vakit her devirde böyledir. Osmanlı’nın son periyodunda de Fransız ihtilalinde de böyleydi. Kendilerini dışlanıyor ve değersiz görüldüklerini hissederlerse protest oluyorlar. Protest olmamaları için gelir eşitliğinin, gelir adaletinin ve ayrımcılığın yapılmadığı daha çok adalet hissinin kıymetli olduğunu hissetmeleri gerekiyor. Bu onlarda inanç oluşturur. Öteki inanç oluşturan his da özgürlük duygusudur. Özgürlüğünün kısıtlanmadığını hissederlerse geleceklerini itimat altında hissederler. Yurt dışında okumak isteyen gençlerde artış varsa bu gelecek dertlerinin yüksek olduğunu gösterir” diye konuştu.
En büyük endişemiz: “Sevdiklerimizi kaybetmek”
Dr. Öğretim Üyesi Tuğba Aydın Öztürk araştırma sonuçlarını paylaştı. Araştırma sonuçlarına nazaran, iştirakçilerin 60’ı pandemi ile ilgili en büyük kaygılarının sevdiklerini kaybetmek olduğunu belirtirken, 48’i sıhhat problemleri yaşamaktan tasa duyduğunu belirtti. Ekonomik sıkıntılar yaşamaktan korkanların oranı 37 olurken; iştirakçilerin 7’si paklık konusundaki takıntının uzun bir müddet daha hayatlarında olacağını düşündüğünü kaydetti.
Yazın gerileyen telaş, tekrar 59 düzeyine yükseldi
Nisan 2020’de 60 düzeyinde olan genel tasa durumu, yaz aylarındaki olağanlaşmanın tesiriyle 48’e geriledi ve fakat ikinci dalga sonrasında tekrar 59 düzeyine çıktı.
Orta ve ileri yaşta telaş düzeyi yükseldi
Araştırmaya nazaran 46-55 yaşları ortasında 55 olan telaş seviyesi 63’e; 56 ve üzeri yaş kümesinin 64 olan korku düzeyi 77 oldu.
Kaygı düzeyi en yüksek düzeyde
Benzer biçimde iktisat, siyaset, halk sıhhati ve psikolojisi konusundaki tüm olumsuz beklentiler 2020 yılının Mayıs – Eylül devrinde düşüş yaşarken; 2020’nin sonlarına hakikat tekrar en yüksek düzeye ulaştı.
Sosyal alakaların zayıflayacağı düşünülüyor
Dr. Öğretim Üyesi Tuğba Aydın Öztürk, Türkiye’de şu anda insanların, birinci olayın görüldüğü 11 Mart 2020 tarihinden itibaren en yüksek tasa, kaygı ve olumsuz niyetlere sahip oldukları devri yaşadıklarını belirterek “Bu olumsuz tabloya ikinci dalga sonrası periyotta toplumsal münasebetlerin zayıflaması ve eğitim sisteminin kötüleşeceği niyetleri de eklenmiştir. Nisan 2020’de pandemiden sonra aile bireylerinin irtibatı güçlenir diyenlerin oranı 70 iken; bugün bu oran sadece 40 oranındadır. İştirakçilerin 71’i bireyler ortası toplumsal münasebetlerin zayıflayacağını düşünmektedir” diye konuştu.
Abartılmadığını düşünenlerin oranı yükseldi
Pandeminin abartılmadığını düşünenlerin oranı Nisan 2020’de 70, Mayıs 2020’de 45’ken; Ocak 2021’de bu oran 76’ya ulaştı.
Hayattan memnuniyet azaldı, olumsuz sözlerle konuşuyoruz
Araştırma sonuçlarına nazaran, pandemi öncesinde hayatından şad olduğunu söyleyenlerin oranı 57 iken, bu oran Ocak 2021’de 38’e geriledi. Memnuniyet oranındaki en büyük değişim gençler, öğrenciler ve iş sahipleri/ girişimcilerde oldu. Gençler ve öğrencilerde bu oran 52’den 23’e; iş sahibi/girişimcilerde 65’ten 31’e geriledi.
Salgına yönelik uygulamaların kâfi bulunma oranları da Nisan 2020’ye nazaran yükseldi. Uygulamaların kâfi olduğunu düşünenlerin oranı 23’ten 30’a yükseldi.
“Hafta içi herkese yasak getirilmesi” formundaki yönergeye de iştirakçilerin 59’u “Evet getirilmeli”, 33 getirilmemeli formunda görüş belirtirken; 8’i kararsız olduğunu kaydetti.
Uzaktan eğitim verimsiz bulundu
Araştırmada birinci araştırmadan farklı olarak uzaktan eğitim ve konuttan çalışmanın verimliliğine ait kıymetlendirme de yer aldı.
Öğrenci iştirakçiler uzaktan eğitimi verimsiz bulduklarını belirtti. Nisan 2020’de bu oran 35’ken Ocak 2021’de bu oran 41’e yükseldi. Meskenden çalışma ise 36 oranında verimli, 36 oranında verimsiz bulundu. Kararsızların oranı 28 oldu.
Yalnız hissedenlerin oranı arttı
Araştırmada ayrıyeten yalnızlık hissi de pandemi öncesi ve sonrası olarak kıyaslandı. Buna nazaran, kendisini her vakit ve çok sık yalnız hissedenlerin oranı pandemi öncesinde 19 iken ikinci dalga sonrası bu oran 30’a yükseldi. Yalnızlık hissinin en ağır olarak yaşandığı yaş kümesi 25 yaş ve altı olarak tespit edildi ve oran gençlerde 44’e çıkarak Türkiye ortalamasının çok üzerinde kaydedildi.
Pandemiyi en çok açıklayan sözler: Endişe ve kaygı
Nisan 2020’de pandeminin birinci aylarında, iştirakçiler salgın hakkında belirsizlik, dert, tedirginlik ve kaygı sözlerini sıklıkla lisana getirdi fakat bunun yanında büyük bir çoğunluk da bu salgının içe dönme, sıhhatin ve ailenin değerini kavrama, maneviyet hislerinin güçlenmesi, etraf şuuru ve şükür sözleri ile de açıkladı. Ocak 2021’de yapılan araştırmada ise iştirakçilerin pandemi periyodunu açıklarken kullandıkları sözcükler, “korku başta olmak üzere korku, tasa, yalnızlık, bıkkınlık, kahır, mutsuzluk ve ekonomi” olup iştirakçilerin neredeyse tamamına yakını hiçbir olumlu tabir kullanmadı.
Eğitim yükseldikçe aşıya olumlu yaklaşılıyor
Araştırmada iştirakçilere pandemiyle uğraşın umudu olan aşı çalışmalarına ait görüşleri de soruldu. İştirakçilerin 39’u aşı yaptırmayı düşündüklerini, 22’si kararsız kaldığını ve yeniden 39’u ise aşı yaptırmayı düşünmediğini belirtti. Aşı yaptırma taraftarları 59 oran ile eğitim oranı yüksek profesyoneller ile 55 oran ile 56 yaş ve üzerindeki iştirakçiler oldu. Erkeklerde aşı yaptırma eğilimi 43 iken bu oran bayanlarda 35 oldu.
Yerli ve Alman aşıları çoğunlukla tercih nedeni
Ayrıca iştirakçilere hangi ülkenin aşısını yaptırmayı tercih ettikleri de soruldu. İştirakçilerden 38’i yerli, 38’i Almanya, 12 Çin, 8 Amerika, 7 İngiltere, 3 Rusya karşılığını verirken 12’si fark etmeyeceği karşılığını verdi. En yüksek oranlara sahip olan Almanya aşısını 45 yaş ve üzeri iştirakçiler tercih ederken, yerli aşıyı 45 yaş altı bireyler tercih ettiklerini tabir etti.
En az siyasilere, en çok akademisyenler ve uzman doktorlara güveniliyor
Araştırma sonuçlarına nazaran pandemi periyodunda en fazla güvenilen kişi ve kurumların başında 60’lık oran ile akademisyen ve uzman tabipler yer aldı. İştirakçilerin 36’sı Sıhhat Bakanlığı ve Bilim Kurulu’nun da içinde yer aldığı kamu kuruluşlarını inançlı bulduğunu belirtti. İştirakçilerin 63’ü ise siyasilere güvenmediklerini belirtti. Araştırmada televizyon, radyo ve gazete üzere klasik araçlar ile yeni medya araçlarının da içinde yer aldığı medya kanallarına ise genel manada itimat düzeyinin düştüğü ortaya çıktı.
Temizlik ve hijyen eserleri tüketimi arttı
Araştırmaya nazaran, salgın sonrasında en çok tüketilen eserlerin başında 63’lük oran ile paklık ve hijyen materyalleri yer aldı. Bir sonraki sırada 42’lik oran ile online alışveriş, e-ticaret seçenekleri geldi. E-ticaretin en yaygın kullanımı AB yani orta üst ve üst ekonomik sınıfa mensup bireyler, profesyoneller ve gençlerde görüldü. Gençlerde sanal tüketim 60 oranına çıktı. Türkiye genelinde 42 oranda daha fazla çay/kahve, 36 ile abur cubur/ tatlı tüketildiği de araştırma sonuçları ortasında yer aldı. Bu oranlar gençlerde 50’nin üzerine çıktı. Gençlerin tüketimi ile ilgili bir kıymetli husus da 44’lük oranda görüntü ve bilgisayar oyunu oynama alışkanlıkları olarak dikkat çekti.
Türkiye’nin müziği, “Ben Yoruldum Hayat” oldu
Katılımcılara “Pandemi sürecinde kendinizi düşündüğünüzde hangi müzik sizi en yeterli yansıtmaktadır’ formunda açık uçlu bir soru da yöneltildi. Müziklerin çok büyük bir çoğunluğunun arabesk müzik tipinde olup olumsuz hisleri temsil ettiği görüldü. Lakin tekrar de umut, sabır, teselli üzere hisleri yansıtan müzikler da listede yerini aldı. Buna nazaran Türkiye genelinde ruh halimizi en düzgün yansıtan müzik Mümin Sarıkaya’nın ‘Ben Yoruldum Hayat’ isimli müziği oldu. Bayanlar en çok Göksel’in ‘Depresyondayım’ isimli müziğini ve erkekler ise Müslüm Gürses’in ‘İtirazım Var’ isimli müziğinin kendilerini en yeterli formda yansıttığını söyledi.
Pandemiyle ilgili müzik listemiz
Genel ortalamaya bakıldığında Türkiye’nin pandemi ile ilgili his ve fikirlerini en uygun anlatan müziklerin sıralaması ise şu biçimde oldu:
1. Mümin Sarıkaya- Ben Yoruldum Hayat
2. Göksel- Depresyondayım
3. Edip Akbayram- Hoş Günler Göreceğiz
4. Sezen Aksu- Geçer
5. Müslüm Gürses- İtirazım Var
6. Pinhani- Dünyadan Uzak
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
