İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Başhekimi Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Tayfun Hancılar, sık kullanılan vitamin ilaçları hakkında bilgilendirdi.
Doğal olmayan yollarla alınan yüksek doz vitaminler zararlı!
Amerika ve İngiltere’de yüzde 50 oranında insanın, vitamin ve doğal olduğu tez edilen preparatları kullandığı düşünülürse; bu pazarın ekonomik büyüklüğü ve neden bu çeşit ilaç ve karışımların bu kadar çok olduğu anlaşılabilir. Vitaminler aslında hücrelerimiz için vazgeçilmez elementlerdir. Yokluğu, önemli sıhhat problemlerine yol açar. Fakat son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalarda doğal olmayan yollarla alınan yüksek doz vitaminlerin, ne kadar ziyanlı olabileceği ortaya çıkmıştır. Memleketler arası büyük bir araştırma olan SELECT çalışmasında; yüksek doz Vitamin E ve Selenyumun prostat kanserini önlemediği, hatta E vitamini yüksek doz kullanımının prostat kanseri riskini bir ölçü arttırdığı ortaya çıkmıştır. A vitamininin akciğer kanserinde önleyici özelliği araştırılırken, 29 bin sigara içicisi riskli şahsa yüksek doz beta karoten verilmiş lakin bu bireylerde akciğer kanseri görülme oranı yüzde 18 artmıştır. Akciğer kanserine yakalanmış bireylere, yüksek doz beta karoten verildiğinde bu şahıslarda maalesef mevt oranları artmıştır.
“Doktor önerisi olmadan vitamin kullanmayın”
Geçtiğimiz gün açıklanan bir Cochrane tahlilinde, yüksek doz C vitamininin; sigara içen şahıslarda akciğer kanserine karşı gözetici özelliği olmadığı, hatta bayanlarda bir ölçü akciğer kanseri görülme sıklığını arttırdığı öne sürülmüştür. Birebir çalışmada yüksek doz E vitamininin, akciğer kanserine karşı kollayıcı olmadığı ve kullanan bireylerde beyinde kanama riskini arttırdığı gözlenmiştir. Tüm bilgiler göz önünde tutulursa, yiyeceklerden vitamin emilimini bozan bir hastalığınız yoksa (Çölyak hastalığı, Crohn hastalığı, kistik fibroz, siroz, kanser gibi) ek vitamin almak, faydaları bir yana önemli sıhhat meselelerine yol açabilir. Bu nedenle; tabip önerisi olmadan vitamin ilaçları kullanmayın. Evet, yapay vitaminleri önermiyoruz lakin unutmamak gerekir ki; vitaminler bedenimiz için hayati ehemmiyete sahiptir. Sistemli ve istikrarlı olarak almak gerekir. O halde; kısaca hangi vitamin ne işe fayda ve doğal olarak nasıl elde edilir?
A vitamini
A vitamini eksikliği; gece körlüğü, saçta dökülme, çocuklarda gelişme geriliği, cilt, saç ve tırnak sıhhatinde bozulmalar, enfeksiyona eğilim yapar. A vitamini gereksinimi yetişkin erkek için 10 mg, bayan için 8 mg’dır. Günde bir havuç tüketirseniz, bu gereksinimin yaklaşık 2/3 ünü alabilirsiniz. A vitamini, karaciğerde depolandığı için fazlası ziyanlıdır. Örneğin; her gün bir bardak havuç suyu içen bireylerin deri renginde değişiklikler görülebilir. Bu nedenle haftada en fazla; 3 bardak havuç suyu içmek yahut günde 1 adet havuç yemek faydalı olacaktır. Ayrıyeten somon, balkabağı, kavun, karalahana da yüksek ölçüde A vitamini vardır.
C Vitamini: Yüksek doz C vitamini kanseri tedavi eder mi?
C vitamini eksikliğinde; yorgunluk, halsizlik, kas ve eklem ağrıları, diş etlerinde kanama, dişlerde anormallikler ve enfeksiyonlara yatkınlık görülebilir. Fazla alındığı takdirde, idrarla atılır. Gereksinimden çok fazla alımlarda; böbreklerde taş oluşumuna, ishal ve alerjik deri belirtilerine neden olabilir. Erişkin bir kişinin günlük C vitamini gereksinimi 80-90 mg ortasındadır. Enfeksiyonlarda gereksinim yüksek olduğu için 500-1000 mg almak gerekebilir. C vitamini bedende depolanmadığı için alınacak ölçüsü, üçe bölmek daha gerçek olur. Bir limonda 53 mg, portakalda 53 mg, kivi 92 mg, domates 13 mg, 100 gr çilek 58 mg, 100 gr kuşburnu 436 mg C vitamini içerir. Demek ki sağlıklı bir kişi; günde 2 portakal ve kuşburnu tüketerek kâfi C vitaminini almış olur. Bunların dışında; lahana, patates ile ıspanak, marul, yeşil biber üzere yeşil yapraklı sebzeler güçlü C vitamini kaynaklarıdır. Son yıllarda yüksek doz C vitamininin kanseri tedavi ettiği argüman edilmektedir. Fakat bu mevzuda yapılmış ve olumlu sonuç vermiş bir çalışma yoktur. Yapılan araştırmalar, sağlam kriterlere sahip olmadıkları için olumlu ya da olumsuz kesin bir yargıya varmak zordur.
D vitamini
Son devirde, en tanınan vitamindir. D vitamininin; temel kaynağı güneştir ve ultraviyole B ışınlarının ciltte oluşturduğu birtakım metabolik süreçlerin sonunda üretilmektedir. Balık, balık yağı ve yumurta sarısı her ne kadar D vitamini içerse de, güneş ışınları kesinlikle gereklidir. Güneşli günlerde kol bacak ve yüzü açıkta bırakarak, yaklaşık 20 dakika (esmer bireylerde 30 dakika) güneşlenmek D vitamini sentezi için çok değerlidir. Fakat güneş kremleri ya da cam ardında güneşlenmek D vitamini sentezini maniler bu nedenle; açık havada ve güneş kremi kullanmadan güneşlenmek gereklidir. D vitamini eksikliği kemik hastalıklarına yol açtığından, kas ve kemik ağrısı yaşanabilir. Bebeklerde ve çocuklarda büyümenin gecikmesine, kas güçsüzlüğüne ve iskelet deformitelerine neden olan raşitizmlere yol açabilir. D vitamini eksikliğinde bağışıklık sistemi yanlışsız çalışamaz ve hastalıklarla çabada yetersiz kalabilir. Obeziteye taban hazırlar. Uyku bozuklukları yaşanabilir. Alzheimer hastalığı riskini arttırır. Ülseratif kolit, Crohn, Multipl Skleroz (MS) üzere bağışıklık sisteminin neden olduğu hastalıklarda; düşük D vitaminine rastlanmaktadır. Kimi çalışmalar yüksek D vitamini düzeyi olan bireylerde kolorektal tümörlerin yüzde 30 oranında daha az görüldüğünü saptamış olsa da sonuçlar şimdi tam manasıyla kabul görmemiştir.
D vitamini kansere karşı tesirli mi?
Meme kanserine yakalanmış ve D vitamini kıymeti yüksek olan bayanların, bu pahası daha düşük olanlara nazaran, ömür mühletleri daha uzundur. Göğüs kanserine yakalanmış bireylerin; D vitamini düzeyinin 50 mg/ml ve üzerine çıkarılması, tedaviyi olumlu istikamette etkilemektedir. SUNSHINE çalışmasında ise; yüksek doz D vitamini takviyesinin, 139 kemoterapi alan kolorektal (kalın bağırsak) kanserli hastalarda hastalığın denetimini artırdığı gösterilmiştir. D vitaminin başka kanser tipleriyle ilgisi üzerine yapılan çalışmalarda ise, faydasına ait net deliller sağlanamamıştır. Yeni Zelanda’da 5 bin 110 kişinin dahil olduğu çalışmada; 4 yıla kadar yüksek dozlarda oral (ağızdan) D vitamini alan şahıslarda, ne kanser riskinde ne de kalp damar hastalığı riskinde azalma gözlenmedi. D vitamini ve kanser alakasına dair bugüne kadar yapılan en kapsamlı gözlemsel çalışmada; D vitamininin, sigara kullanmayanlarda dahi, akciğer kanserinden korunmada tesirli olmadığı tespit edilmiştir. Yeni açıklanan VITAL araştırmasında, 25 bin 871 sağlıklı şahsa; gözetici emelli vitamin D3 (2000 IU) ve omega-3 verilmiş lakin ne kansere, ne de kalp hastalıklarına karşı kollayıcı bir tesir saptanmamıştır. Yani kolon ve göğüs kanseri olan bireyler için D vitamini kullanımı uygun olabilir lakin kollayıcı olma özelliği şu an için tartışmalıdır.
E vitamini
E vitamini eksikliği kalp ve öbür kaslarda yorgunluğa, karaciğer hastalıklarına, kırmızı kan hücrelerinin kolaylıkla parçalanmasına neden olmaktadır. E vitamini hücre hasarlarını önler, antioksidan özelliği sayesinde özgür radikallerin hücrelere ziyan vermesini pürüzler, kanserin ve kardiyovasküler hastalıkların önlenmesine yardımcı olur. Cildi yaşlanmaya karşı korur, cildin nem istikrarının korunmasına, yara ve yanık izlerinin süratli bir formda güzelleşmesine, kırışıklıkların ve öbür cilt sıkıntılarının önlenmesine katkı sağlar. Saç ve tırnak sıhhatini geliştirir. Cinsiyet hormonlarının düzenlenmesinde çok aktiftir. Eksikliği kısırlığa yol açabilir. Lakin birçok besinde E vitamini olduğu için eksikliği çok seçkin görülür. Günlük muhtaçlık yetişkin erkeklerde 10 mg, bayanlarda 8 mg ve çocuklarda 3-10 mg ortasında değişmektedir. Bitkisel yağlar, tahıl taneleri, yağlı tohumlar, soya, yeşil yapraklı sebzeler, baklagillerdir. Zeytinyağı, fındık yağı üzere bitkisel yağlarda, fındık, badem, ceviz, kereviz, lahana, brokoli, balkabağı üzere zerzevat ve yeşillikler, hamsi, somon, uskumru, sardalya ve ton balığı üzere balık cinsleri, Avokado, muz ve kivi üzere meyveler ve yumurtada bulunur.
B12 vitamini
B12 yetersizliğinde; hudut sisteminde bozukluklar, pernisiyöz anemi oluşur. Kol ve bacaklarda uyuşma, duyu azalması ve kasılmalar en bariz eksiklik belirtileridir. Dikkat edilmesi gereken nokta B12 yalnızca hayvansal besinlerde bulunur. Et, balık, süt, yumurta, peynir gibi… Kırmızı et, deniz eserleri ve yumurtada yüksek ölçüde bulunur.
B6 vitamini
B6 vitamin eksikliğinde; hudut sistemi bozuklukları, lisanda ve deride yaralar, hipokromik anemi denilen kansızlık, çocukluk çağında sık görülen eksikliklerdir. Bilhassa; anne sütü ile beslenmeyip, hazır mama ile büyütülen çocuklarda; B6 eksikliği sık görülmektedir. Et, sakatat, baklagillerde, muz, avokado, patates, bezelyede yüksek oranda B6 vitamini bulunur.
B17 vitamini (amygdalin) kanseri tedavi eder mi?
B17 aslında, bir vitamin olarak değerlendirilmemelidir. Başka vitaminler üzere bedende eksikliği, bir hastalığa yol açmaz. Uzun müddet B17 vitamininin, bedende hidrojen siyanür oluşturarak kanseri tedavi ettiğine inanıldı. Kayısı çekirdeğinde B17 vitamini bol olduğu için kanser hastaları tarafından tüketildi. Bilhassa amygdalin, yarı sentetik formu Laetril kanser tedavisinde denendi. Lakin yapılan araştırmalarda B17 vitamininin, kanseri tedavi ettiğini gösteren bir sonuca ulaşılamadı. Bilhassa acıbadem ve kayısı çekirdeği; yüksek ölçüde, günde 40-60 adet (çocuklarda 6-10 adet) tüketilirse siyanür zehirlenmesi sonucunda mevte yol açabilir. İnançlı kullanımı konusunda bilgi olmadığı için, acıbadem ve kayısı çekirdeği kullanımı önerilmez. Lakin meyvelerden alınan, B17 inançlıdır. Elma, kiraz, şeftali, armut, erik çekirdekleri, kabak çekirdeği, keten tohumunda bulunur. Böğürtlen, yaban mersin, kiraz, kızılcık üzere orman meyveleri, acıbadem, tere, pancar, bambu yaprağında da bol ölçüde B17 vitamini bulunur. B17 vitamininin fazla ve bilinçsizce kullanılması; siyanür zehirlenmesi belirtilerine misal; ateş, kusma, baş ağrısı, baş dönmesi, karaciğer hasarı, kan basıncında bir düşüş, istikrar ve zorluk yürüme, koma ve en sonunda mevte yol açabilir. Laetril ilaç olarak, birçok ülkede mevt tehlikesi nedeni ile yasaklanmıştır.
Peki ne yapmalıyız?
Vitamin ve birtakım doğal olduğu tez edilen destek edici hiçbir ilacın, kanser ya da öteki hastalıklar üzerinde gözetici tesiri net olarak gösterilememiştir. Her yıl bir vitamin tanınan hale getirilmekte, önemli sayıda bireye önerilmekte ve daha sonra ya etkisiz olduğu ya da fazla kullanımı ziyanlı olarak açıklanmaktadır. Teklifimiz; haftanın 3 günü birer saat tertipli tempolu yürüyün, imkanınız varsa bol bol yüzün, sigara ve alkolden uzak durun, haftada 2 sefer kırmızı et ya da deniz eserleri, tam buğday ya da çavdar ekmeği, haftada en az 3 kere yumurta ve bakliyat tüketin, günde 2-3 defa bir porsiyon meyve yemeye çalışın. Esmer bulgur ya da siyah pirinç tüketin beyaz un ve şeker kullanmayın, çay yahut kahvenizi şekersiz için. Elbette yazıldığı kadar kolay değil lakin; bu halde düzenlenmiş bir hayat stili ile kalp krizi ve kanser riskinizi en az yüzde 50 oranında düşürebilirsiniz. Yapay vitamin ve dayanak eserlerinden uzak durun, hekiminiz tıbbi olarak gerekli bulmadıkça ve sizi bu gerekliliğe ikna etmedikçe kullanmayın…
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
