Çağımızın değerli sıhhat sorunlarından biri olarak tanımlanan ‘fibromiyalji’ dünya nüfusunun yüzde 4’ünü etkileyecek kadar yaygın görülen bir hastalık. Yorgunluk, uyku bozukluğu, hafıza ve his durum sıkıntılarının eşlik ettiği yaygın kas-iskelet sistemi ağrısıyla hayat kalitesini epeyce düşürebiliyor. Ülkemizde her yıl yaklaşık 100 bin bireye ‘fibromiyalji’ tanısı konuyor ve hastalığın tanınmasıyla bu sayının her yıl artacağı düşünülüyor. Birçok belirtiyle seyredebilmesi ve birçok hastalıkları taklit edebiliyor olması nedeniyle teşhis konulması ise 10 yılı bulabiliyor.
Acıbadem Dr. Şinasi Can (Kadıköy) Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Doç. Dr. Emrullah Hayta, toplumda bayan hastalığı olarak bilinmesine rağmen fibromiyaljinin aslında erkekleri de tehdit ettiğine dikkat çekerek, “Son yıllarda yapılan çalışmalar, fibromiyaljinin erkeklerde de sık görüldüğünü ortaya koyuyor. Hatta birtakım epidemiyolojik çalışmalar neredeyse bayanlar ile tıpkı sıklıkta görüldüğünü bildiriyor. Bu sıklık bayanlarda yüzde 3.8-4.8 erkeklerde de yüzde 1.6-4.8 oranında değişiyor. Türkiye’de de 600 bin ile bir milyon ortasındaki erkeğin fibromiyalji hastası olduğu varsayım ediliyor.” diyor. Fibromiyaljinin bayan hastalığı olarak düşünülmesinin en kıymetli nedenleri ise erkeklerin ağrı semptomlarıyla doktora başvurmada bayanlara nazaran daha isteksiz davranmaları ve teşhis için koşul görülen bedendeki hassas nokta sayısının erkeklerde daha az olması. Lakin 2010 yılında revize edilen teşhis protokolünün kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte artık daha fazla erkeğe fibromiyalji tanısı konuluyor.
Pandemi periyodunda arttı!
Covid-19 pandemi sürecinde fibromiyalji teşhis edilen erkeklerin sayısında artış yaşandığını belirten Doç. Dr. Emrullah Hayta, şöyle devam ediyor: “Bu artışın, pandemi şartlarında barizleşen gelecek korkusu, meskende ergonomik olmayan şartlarda çalışmak zorunda kalmak, hareketsizlik ve gerilim üzere nedenlerden kaynaklandığı düşünüyoruz. Tedavi olmayan ya da teşhis konulamayan erkek hastalar günlük iş hayatlarında ve toplumsal etraflarında epeyce zorlanabiliyor. O denli ki iş yerindeki randıman ve performans yüzde 50 üzere önemli oranda azalabiliyor.”
Kadınlarda yaygın ağrı, erkeklerde depresyon
Kaslarda ve yumuşak dokularda gelişen ‘ağrı’ en sık görülen belirti olsa da, fibromiyalji hastalarında birçok beden sistemine ilişkin bulgular gelişebiliyor. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Doç. Dr. Emrullah Hayta fibromiyalji semptomlarının erkeklerde bayanlara nazaran biraz farklılık gösterdiğini belirterek, bu belirtileri şöyle sıralıyor: “Kadınlarda yaygın ağrı, yorgunluk, sabahları dinlenmemiş olarak uyanmak, gerilimli ruh hali ve unutkanlık üzere belirtiler ön planda oluyor. Erkeklerde ise en sık depresyon, anksiyete, omurga ağrısı, yorgunluk ile uyku bozukluğu şikayetleriyle karşılaşıyoruz. Erkeklerde omurga ağrısının bir nedeni olarak fibromiyaljinin akla gelmemesi ise malesef bu hastalarda başarısız omurga cerrahisine neden olabiliyor”
Stres altındaysanız, dikkat!
Fibromiyalji, beyin ile omuriliğin ağrılı ve ağrısız sinyalleri sürece yeteneğinde bozulma sonucu oluşuyor. Ağrılı ve ağrısız uyarana karşı artmış olan hassaslığın nedeni bugün tam bilinmese de, hangi bireylerin fibromiyalji için risk altında oldukları varsayım edilebiliyor. Örneğin ailesinde fibromiyalji hikayesi olanlarda, sık sık viral enfeksiyon geçirenlerde, fizikî ya da duygusal travma yaşayanlarda, hassas ve mükemmeliyetçi kişilik yapısına sahip gerilimli şahıslarda fibromiyalji daha sık görülüyor.
Tedavi şikayetleri hafifletiyor
Fibromiyaljinin günümüzde bilinen kesin bir tedavisi yok. Kronik bir hastalık olduğu ve pek çok alanda şikayete yol açtığı için fibromiyalji hastalarında tedavi planlaması yapılırken multidisipliner bir yaklaşıma gereksinim duyuluyor. Gerilimle baş etme metotları, uyku hijyeni, yanlışsız beslenme, bilişsel terapi, kronik ağrıya yönelik ilaçlar, fizik tedavi, hayat kalitesini artırmaya yönelik antrenmanlar ile alternatif tıp uygulamaları (akupunktur, masaj, spa terapisi, yoga, meditasyon) fibromiyaljinin tedavi tekniklerini oluşturuyor. Fibromiyalji tedavisinde yalnızca ilaç kullanımı, beslenme alışkanlığında değişiklik yapılması ya da alternatif tıp teknikleri üzere farklı yaklaşımlardan faydalanmak bulguların hafiflemesi için kâfi olmayabiliyor. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Doç. Dr. Emrullah Hayta tedavinin hastaların şikayetlerine yahut hakim olan semptomlarına nazaran planlandığını belirterek, “Fibromiyaljide birçok tedavi formülünü başlangıçta bir arada kullanıp, ilerleyen vakitte hakim olan semptoma nazaran çeşitli formülleri ekleyerek ya da çıkararak bu hastalığın bulgularını büyük ölçüde giderebiliyoruz” diyor.
Akdeniz tipi beslenin
Doç. Dr. Emrullah Hayta fibromiyalji hastalarına yönelik ülkü bir beslenme tipinin ve hastalığa mahsus bir diyetin olmadığını belirterek, kelamlarına şöyle devam ediyor: “Aşırı kilo ve birtakım yağlar hudut hücrelerinde direkt yahut dolaylı olarak oksidatif gerilim oluşturarak ağrı eşiğini düşürebiliyor. Kilo kaybına yönelik diyetler, Akdeniz tipi beslenme, C, D ve E vitamini, beta-karoten üzere antioksidan yiyecekleri tercih etmek üzere yaklaşımlar fibromyalji hastalarında yanlışsız beslenmeye yönelik adımlar olarak sayılabilir. Akdeniz tipi beslenen hastalarda tedaviye daha kolay karşılık alındığını hatırlatan Doç. Dr. Emrullah Hayta, bununla birlikte kafein ve alkol tüketiminin sonlandırılmasının fibromiyalji semptomlarında azalmaya yardımcı olabildiğini söylüyor. Aspartam, mısır şurubu ve monosodyum glutamat katkılı yiyecekler ile araşidonik asit içeren besinler, yumurta sarısı ve et ise ağrı eşiğini olumsuz tarafta etkileyebiliyor. Hasebiyle bu çeşit yiyeceklerden kaçınmak faydalı olabiliyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
