İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer, İzmir Tarımı ve kooperatifçiliğin geliştirilmesine yönelik çalışmalarını iktisat gazetecilerine anlattı. “Daha Güzel Bir Ömür İçin Kooperatifçilik Zirvesi”ne katılan Soyer, “İzmir’de köylümüz ve çiftçimiz başta olmak üzere tüm kentin refahını artırmak ve bunu adil bir biçimde paylaştırmak için çalışıyoruz. Kooperatifçilik işte bu amaçlarımız doğrultusunda elimizdeki en değerli araçlardan biri” dedi.
İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer, İktisat Gazetecileri Derneği’nin 14-15 Haziran tarihlerinde çevrim içi düzenlediği Global Isınma Kurultayı kapsamında yapılan “Daha Güzel Bir Ömür İçin Kooperatifçilik Zirvesi”ne katıldı. Büyükşehir Belediyesi’nin takviyesiyle Tarihi Havagazı Fabrikası Gençlik Yerleşkesi’nde yapılan Zirve’de konuşan Soyer, “Başka Bir Tarım Mümkün” vizyonu ve İzmir Tarımı’nı Türkiye’de bugüne kadar uygulanan tarım siyasetinden ayıran iki temel farkın kuraklıkla ve yoksullukla gayret odağı olduğunu söyleyerek “Ülkemizde suyumuzun yüzde 77’si tarım için kullanılıyor. Tarımda israf ve yırtıcı sulama hemen değişmez ise ne yazık ki içecek suya bile hasret kalacağımız günler kapımızda. Biz, İzmir Tarımı ile ekonomik bedeli yüksek, suyu az tüketen, bu toprakların atalık tohumlarını ve stratejik eserlerini destekleyecek bir siyaset izleyerek, tarımda harcanan suyu yüzde elli oranında azaltmayı hedefliyoruz. Örneğin Küçük Menderes’te yer altı sularının 300-400 metreye kadar çekilmesine neden olan silajlık mısır üzere eserler yerine bu toprakların kendi iklimine uygun saz çavdarı, mürdümük, gambilya üzere doğal yağışlarla büyüyebilen ve besin kıymeti çok yüksek yem bitkilerini teşvik ediyoruz. Yanı sıra tarımda su israfını çağdaş formüllerle değiştiriyoruz. Böylece, kuraklığa karşı çiftçimizi ve kentimizdeki milyonları koruyor, içme suyu kaynaklarımızı teminat altına alıyoruz” dedi.
Zirveye Köy-Koop İzmir Birlik Lideri Neptün Soyer, İzmir Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri Dr. Buğra Gökçe ve Genel Sekreter Yardımcısı Ertuğrul Tugay, akademisyenler, kooperatif liderleri ve ortakları ile gazeteciler katıldı.
İmece ruhu ile kooperatifçilik
Başkan Soyer, konuşmasında global tarım monopollerinin büyümesiyle çiftçinin omuzlarına yüklenen girdi maliyetlerinin küçük üreticileri toprağından kopararak kente göçe zorladığını, meğer bu toprakların binlerce yıldır süregelen bir ‘imece’ ruhu ve bu ruhla oluşmuş kooperatifçilik geleneği olduğunu söyledi. Kooperatiflerin üreten çiftçiyi, köylüyü koruduğunu vurgulayan Soyer, “Mevcut sistemde tarımla uğraşan çiftçilerimiz ürettiklerini satarken, şayet yalnızlarsa, yani kooperatif bünyesinde bir gücün içerisinde değillerse, bu global çarkın içerisinde bütünüyle savunmasız kalıyor. Zira pazarlama ve ihraç etme gücünden mahrumlar. Ürettikleri eserleri yok kıymetine satıyorlar. Münasebetiyle bu çarkta köylümüz emeğinin, alın terinin karşılığını alamıyor. Tüketici ise eseri çok daha değerliye almak zorunda kalıyor. Üreten çiftçi de üretileni tüketen milyonlarca vatandaşımız da teşvik edilen bu çarkın en büyük mağdurları haline geliyor” dedi.
İzmir Tarımı ile bu kadim geleneğe sahip çıkıyoruz
Üzerinde yaşadığımız bereketli toprakların üzerinde binlerce yıldır süregelen ziraî faaliyetler ile insanlığı bugünlere taşıdığını belirten Soyer, “Okullarda öğretmenlerimizin söylediği üzere geçmişte kendi kendine yetebilen, çok güçlü bir tarım ülkesiydik biz. Topraklarımız rahmetini yitirmedi ancak bir şeyler değişti ve bu topraklar buğdayı, samanı bile ithal eder hale geldi” dedi.
“Başka Bir Tarım Mümkün” vizyonu doğrultusunda “İzmir Tarımı” siyasetleri ile yürüttükleri tüm çalışmaların bu kadim geleneğe sahip çıkarak ülkemizin geleceğini garanti altına almak olduğunu belirten Soyer, “İzmir’de köylümüz ve çiftçimiz başta olmak üzere tüm kentin refahını artırmak ve bunu adil bir biçimde paylaştırmak için çalışıyoruz. Kooperatifçilik işte bu gayelerimiz doğrultusunda, elimizdeki en değerli araçlardan biri. Pagos, Kültürpark ve Bergama’da açtığımız üretici pazarları ve Halkın Bakkalı, tüketiciyi kooperatifler üzerinden sağlıklı ve ucuz besin ile buluşturuyor” formunda konuştu.
Dayanışmayla daha kolay üstesinden geliriz
Hayatı boyunca dayanışmanın ne kadar değerli bir şey olduğuna inanarak yaşadığını söyleyen Soyer, “Pandemi periyodunda İzmir’de bir kampanya başlattık. İzmirliler çok büyük dayanak verdi. Sonra sarsıntı felaketi yaşadık. Sarsıntıda Türkiye’nin her yerinden dayanak geldi. İnsanlarımız bilhassa afet devirlerinde birbirine dayanak olma konusunda çok şanlı istekli. Neden yalnızca afet periyotlarında dayanışmayı hatırlıyoruz? Bu dayanışmayı, işbirliğini, birbirimize sahip çıkma hissini olağan vakitlerde da hatırlarsak, o felaketler ya hiç başımıza gelmeyecek ya da çarçabuk üstesinden geleceğiz” dedi.
İzmir Tarımı Geliştirme Merkezi’ni kurduk
Sadece tarlada başlayıp tarlada biten bir faaliyet olarak görülen tarımın esasen çok boyutlu ve çok etaplı bir sistem olduğunu İzmir Tarımı ile ortaya koyduklarını söyleyen Soyer, kelamlarını şöyle tamamladı: “İzmir Tarımı eser deseninin planlanmasından lojistiğe, eserin işlenmesinden satış ve ihracatına, ARGE ve eğitim faaliyetlerine kadar kapsamlı ve çok istikametli bir süreci kapsıyor. Birebir vakitte iklim değişikliği nedeniyle gelecekte yaşanabilecek kuraklığa karşı toplumu bilgilendirmek ve tarımda gerçek formülleri uygulamalı olarak anlatmak emeliyle Sasalı’da ‘İzmir Tarımı Geliştirme Merkezi’ni kurduk. ‘Başka Bir Tarım Mümkün’ şiarıyla uyguladığımız İzmir Tarımı, tarımdaki çıkmaza karşı ülkemize ilham verecek çok değerli bir tahlil haritası sunuyor. Bu konuşmaya sığdıramayacağım kadar ayrıntılı bir içerik ve uygulama sürecine sahip İzmir Tarımı’nın en temel dinamiği de kooperatifleşme. Alım ve satış garantisi verdiğimiz, eserini işleyip markalaştıracağımız, satış ve ihracatını yapacağımız tüm üreticilere, kooperatif çatısı altında örgütlenmelerini temel alarak takviye veriyoruz. Bu bizim küçük üreticilerimizi korumak, onların doğduğu yerde doymasını sağlamak, üretimi devamlı kılmak hedefiyle belirlediğimiz ilkesel bir tavır. Kooperatifler üzerinden yaptığımız milyonlarca liralık alımın, önümüzdeki iki yıl içerisinde yaklaşık üç kat artacağını, bu vesileyle müjdelemek isterim.”
Daha uygun bir hayat için kooperatifler olmazsa olmaz
Ekonomi Gazetecileri Derneği Lideri Celal Toprak “Cumhuriyet devrinde kooperatiflerin çok kıymetli fonksiyonları olmuş. Sonraki periyotta kent kooperatifleri kıymetli başarılara imza atmış. Lakin bir türlü kooperatifçilikte sürdürülebilir bir muvaffakiyet elde edememişiz. Bu, üçüncü devir. Artık yanılgı yapma bahtımız yok. Daha güzel bir ömür için kooperatifler olmazsa olmaz” dedi.
Zirvede kooperatifçiliğin duayen ismi Prof. Dr. Ziya Gökalp Mülayim’in Atatürk ve kooperatifçilik üzerine olan görüntü kaydı da yayınlandı. Bir ülkenin kooperatifçilik olmadan gelişmiş bir ülke olamayacağının altını çizen Ziya Gökalp Mülayim, “Atatürk, iki kooperatifin kurucusu ve ortağı olmuştur; bunun dünyada örneği yoktur. Türkiye’de çok fazla küçük üretici var. Küçük üreticiler kooperatif yoluyla gelişebilir. Küçük üreticiler kooperatifleşmeden tesirli ve düzgün tarım yapılması, küçük üreticinin emeğinin karşılığını alması mümkün değil” dedi.
Kooperatifçilik moda akım değildir
Ekonomist gazeteci müellif Meliha Okur moderatörlüğündeki oturumda Türkiye’de kooperatifçiliğin sıkıntıları ve tahlil teklifleri üzerine konuşuldu. Oturumu açarken iklim krizine değinen ve su kaynaklarının azaldığına dikkat çeken Meliha Okur “Dünya tarihine bakınca 15 bin savaş çıktığını görüyoruz. Bu savaşların sebebi sudur. 2020 ve sonrasında dünya siyasetinde su konusu gündemde olacak. Tarımdaki yabanî sulama bu süreci hızlandırıyor” dedi.
Ege Üniversitesi Tarım İktisadı Bölümü’nden Prof. Dr. Murat Yercan ise kooperatifçiliğin bir maksat değil araç olarak görülmesi gerektiğini söyledi. Asıl olarak besin güvenliği, aile çiftçiliğinin sürdürülebilirliği, genç ve bayan çiftçilerin korunmasının maksat olması gerektiğini söyleyen Yercan, “Kooperatifçilik moda akım değildir. Türkiye’de çok fazla kooperatif var. Bu, sürdürülebilir bir sistem değil. Kooperatif sayısını arttırmadan ortak sayımızı arttırmamız gerekiyor” dedi.
Kooperatifçilik tarihinde İzmir’in önemi
Dokuz Eylül Üniversitesi Tarih Kısım Lideri Prof. Dr. Hakkı Uyar da Atatürk’ün kooperatifçiliğin babası olduğunu söyleyerek “Atatürk 1913-1915 yıllarında Bulgaristan’da askeri ateşe olarak kalıyor. Orada kooperatifçilik sayesinde köylünün nasıl kalkındığını görünce Türkiye’de de başlamasını istiyor. Atatürk bir yandan meclis kurmaya, nizamlı ordu oluşturmaya çalışırken bir yandan da köylülüğü örgütlemek için kooperatifçilik için uğraşıyor” dedi. İzmir İktisat Kongresi’nin İzmir’de yapılmasının tesadüf olmadığını söyleyen Uyar, “İzmir, Kurtuluş Savaşı’nın başladığı ve bittiği yerdir. Birebir vakitte ekonomik kalkınmanın başladığı yerdir. Zira bu kongrede Atatürk yeni Türkiye’nin iktisat siyasetlerinin değişeceğini söylüyor. Yeni Türkiye’nin fetih değil iktisat devleti olacağını anlatıyor. Ve diyor ki ‘Kılıçla fetih yapanlar yerlerini samanla fetih yapanlara terk edecektir.’ İzmir, bu nedenle tarım kooperatiflerinin başlangıç yerlerinden biridir” halinde konuştu.
Ortak sayısı artmalı
Milli Kooperatif Birliği Lideri Muammer Niksarlı ise Türkiye’deki kooperatiflerin yüzde 75’inin rastgele bir üst yapıya bağlı olmadığını, kontrol sorumluluğuyla ilgili problemlerin olduğunu söyledi. Niksarlı “Türkiye’deki birliklerin yüzde 60’ı kendi üst birliğine bağlı değil. Merkez birliklerin Ulusal Kooperatif Birliği’ne bağlı olma oranı da yüzde 15. Kooperatiflerin kendi yapısına bakınca yüzde 65’inin ferdi ortak sayısının 100’ün altında olduğunu görüyoruz. Bu sayılarla piyasada ekonomik faaliyet yapmak zor” dedi. Kooperatifçilikle farklı bakanlıkların ilgilendiğini, farklı maddelerin olduğunu da belirten Niksarlı “41 kooperatif çeşidi var. Öncelikle Türkiye’de kooperatiflerle ile ilgili tek bakanlığın ilgili olması lazım. Kontrolü sistemli hale getirmek gerek. Dikey örgütlenme mecburilik olmalı” dedi. Ege’nin Türkiye’de kooperatifçiliğe önderlik yaptığını söyleyen Niksarlı, “Hala Türkiye’de en başarılı kooperatifler nerede çok derseniz Ege’de derim” dedi.
Küçük aile çiftçiliği önemli
Köy Koop İzmir Birlik Lideri Neptün Soyer’in moderatörlüğünü yaptığı ikinci oturumda ise kooperatif ortakları kendi tecrübelerini aktardı. Neptün Soyer oturumu açmadan evvel küçük aile çiftçiliğinin kıymetine değinerek “BM, 2014 yılını küçük aile çiftçiliği yılı ilan etmişti. O periyottan beri küçük aile çiftçiliği önemseniyor. Zira Türkiye’de Amerika ve Kanada’daki üzere büyük yerlerimiz yok. O yüzden küçük aile çiftçiliğini vurguluyoruz. Bu aileler tek başlarına yapamayacaklarını bir ortaya gelerek yapabilirler” dedi. 1969’da Mahmut Tükmenoğlu’nun Bademler’de kurduğu Köy-Koop’un logosunda bayan ve erkeğin el ele olduğunu vurgulayan Soyer, tarımda bayanın rolüne de dikkat çekti.
Deneyimlerini aktardılar
Hıdırlık Ziraî Kalkınma Kooperatifi Lider Yardımcısı Seval Doğanlar ise kooperatifi dayanışma içinde kurduklarını söyleyerek “Önce kapı kapı gezip Seferihisar’da ne yapılabilir onu tespit ettik. Seferihisar’ın geleceğinin tarım ve turizmde olduğunu gördüğümüz için bayanların bunun üzerine gitmesi gerektiğini düşündük. Bir müddet sonra e-ticaret yapar düzeye geldik. Bu sayede pandemi periyodunu de zorluk yaşamadan atlatabildik. Türkiye’de e-ticaret yapan birinci kooperatif olarak tüzüklere e ticaret yazılmasını sağladık ve TÜSİAD ve Bilişim Derneği tarafından e-ticaret konusunda ‘seferipazar.com’ sayfamızla 2013’te Türkiye’de birincilik mükafatı aldık” biçiminde konuştu. Hıdırlık Ziraî Kalkınma Kooperatifi ortağı Suna Kalaycı ise “Kooperatif ortağı olarak aldığım eğitimlerle, birlik ruhuyla e-ticaret ile tanıştım” diyerek kendi parasını kazanmanın memnunluğunu yaşadığını lisana getirdi.
Zeytinlik Gölcük Ziraî Kalkınma Kooperatifi ortağı Nazmiye Aynalı ise “14 bayan ipek böceği yetiştirmek için bir ortaya gelmiştik. Peynirden yumurtaya her şeyi üretiyorduk. Lakin markamız, ismimiz yoktu. İzmir Köy-Koop Birlik Liderimizin bizi yönlendirmesi ve Köy-Koop eğitimleriyle köyümüzdeki kooperatife ortak olduk” formunda konuştu.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
