İnsan sıhhatini olumsuz etkileyebilen çevresel faktörlerin başında gelen hava kalitesi, hassas kümede yer alan yaşlı, çocuk ve gebeler için bilhassa ehemmiyet taşıyor.
İstanbul Teknik Üniversitesi Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, İklim ve Deniz Bilimleri Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Ünal, “Hassas kümede olanların bilhassa trafiğin ağır olduğu sabah ve akşam saatlerinde dışarıda olmamaya ihtimam göstermesi yararlı olur. Trafiğin ağır olduğu yerlere yakın yürüyüş, idman ve dinlenme üzere aktivitelerden kaçınılması kolay lakin tesirli bir çözümdür” diyor.
Uzmanlar, hava kalitesinin en fazla yaşlı, çocuk, gebe ve kronik hastalığı olanları etkilediğini belirterek, bilhassa trafiğin ağır olduğu saatlerde bu kümede yer alanların dışarıda bulunmaması konusunda ihtarda bulunuyor. Yapılan araştırmalar, bilhassa çocukların anne karnından itibaren hava kalitesinden etkilendiğini ortaya koyuyor.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Avrupa Birliği tarafından ortak yürütülen Kentlerde Hava Kalitesinin Güzelleştirilmesi ve Kamuoyu Farkındalığının Artırılması City Air Projesi’nin danışmanlığını yapan İstanbul Teknik Üniversitesi Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, İklim ve Deniz Bilimleri Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Ünal; yaşlı, hasta ve gebelerin dikkatli davranmaları konusunda ikazda bulundu.
Türkiye’de Sinop’tan Antalya’ya kadar 31 ili kapsayan projenin kıymetli misyonlarından birinin de bu bahiste kamuoyu farkındalığı sağlamak olduğuna dikkat çeken Ünal, hava kalitesinin düşük olduğu bilhassa havanın soğuk olduğu devirlerde risk kümeleri için şu ihtarlarda bulunuyor:
- Soğuk havalarda yaşlı bireylerin, çocukların, gebelerin ve kronik hastalığı olanlar dışarıda uzun vakit geçirmemeliler. Şayet çıkmak zorunda kalınırsa ağzı ve burnu atkı, şal ya da maskeyle korumak gerekir.
- Akşam saatleri trafiğin ağır olduğu vakitlerde dışarda olmamaya ihtimam göstermek yararlı olur.
- Trafiğin ağır olduğu yerlere yakın yürüyüş, antrenman, piknik ve dinlenme üzere aktivitelerden kaçınmak kolay fakat tesirli bir tahlildir.
- Sadece yetişkinler için değil, bebek ve çocuklar için de buna dikkat edilmelidir. Çünkü büyüme devrindeki çocuklarda akciğerler hala gelişim etabında olur ve çocuklar, beden tartılarına nazaran daha süratli soluk alıp verirler. Bu nedenle her nefeste daha fazla hava solunmuş olduğu için hava kalitesi kıymetlidir. Çocuklar uzunlukları da yetişkinlere nazaran daha kısa olduğu için trafikten kaynaklı kirlilikten daha fazla etkilenirler. Bu nedenle çocukların hava kalitesinin düşük olduğu periyotlarda yol kenarlarına yakın formda gezdirilmemesi gerekir.
- Hamile bayanlar her şeyi bebekleriyle paylaşır; yediği, içtiği, soluduğu… Havanın oluşturabileceği tesirler bazen kendini gizleyebilir. Rutin denetimlerin atlanmaması da kıymetli bir önlemdir.
- Alt geçit ve tünellerin mümkün olduğunca hassas kümeler ve yaşlılar tarafından kullanılmaması da önerilir. Araçlardan çıkan egzoz, en çok buralarda birikir. Yürüyüşler cadde üzerinden yapılmak yerine orta sokaklardan tercih edilmelidir. Şayet araçla seyahat ediliyorsa, tünel ve alt geçitlerde pencerelerin ve havalandırmaların kapatılması çok kolay ve tesirli bir tahlildir.
- Hava kirliliği hakkında bilgi edinmek ve olumsuz durumları bildirmek için Alo 181 Etraf Çizgisi aranabilir.
Hava Kirliliği Nelere Sebep Oluyor?
Dünya Sıhhat Örgütü 2019 yılında yaptığı araştırmalarda hava kirliliğinin hamilelik sırasında bilhassa fetüs için çok ziyanlı olduğunu ortaya koydu. Hava kirliliği tıpkı sigara içmek üzere gebelik kaybı riskini artırmakta, ayrıyeten erken doğuma sebep olurken düşük doğum yükü riskini de yükseltiyor. (Dünya Sıhhat Örgütü, 2019)
- Doğurganlık Sorunları: Yapılan çalışmalar, hava kirliliğinin bayanlarda ve erkeklerde üreme bozukluğuna ve kısırlığa sebep olduğunu ortaya çıkardı. Kimi araştırmalar ise, hava kirliliğinin gebelik kaybına yol açtığını gösteriyor (Environmental Health Perspectives, 2017).
- Düşük Riski: Kısa periyodik yüksek hava kirliliğine maruz kalmak düşük riskini artırıyor. (Fertility and Sterility, 2019).
- Erken Doğum: 2,5 μm – 10 μm aralığındaki taneciklerin oluşturduğu partikül unsur kirliliğindeki artış, erken doğum riskinin değerli ölçüde yükselmesine sebep oluyor. (Environmental Resarch, 2019) Hava kirliliği nedeniyle her yıl 3 milyon bebek erken doğuyor.
- Düşük Doğum Tartısı: Bebeklerde iki buçuk kilonun altı “düşük doğum ağırlığı” olarak kabul edilir. Hamilelik esnasında hava kirliliğine maruz kalmak, bebeklerin düşük yükle dünyaya gelmelerine neden oluyor. (Dünya Sıhhat Örgütü, 2019)
- Beyin İşlevlerinde Gerileme: Gebelik sırasında partikül unsur kirliliğine maruz kalınması, dünyaya gelen bebeklerde otizm riskini iki kat artırıyor. (Journal of Autism and Developmental Disorders, 2017) Harvard Üniversitesi’nde yapılan çalışmada, yüksek partikül oranına sahip bir karayolu yakınında yaşayan gebelerin dünyaya getirdiği bebeklerde otizm riskinin iki kat arttığını ortaya koydu. Ayrıyeten hidrokarbon kirliliğine maruz kalan küçük yaştaki çocuklarda ise, beynin konsantrasyon, muhakeme, yargılama ve sorun çözmeye bağlı alanı olumsuz istikamette etkileniyor. (JAMA Psychiatry, 2015)
- Astım: Hava kirliliğinin astımı artırdığı bilinen bir gerçek. Gebe bayanlarda bu tehlikeli olabilir, zira; astım yüksek tansiyon, karaciğer ve böbrek işlevlerinin azalmasına neden olur. Ayrıyeten, partikül husus kirliliği plasentaya kadar ulaşarak bebeğin daha sonra astım geliştirme ihtimalini artırabilir. (Environmental Health Perspectives, 2019)
- 2019 yılında yapılan bir çalışmada 25 binden fazla yenidoğan incelendi ve Partiküler Husus (PM)’in yenidoğan sarılığı ile ilişkili olduğu bulundu. (Nature, 2019)
- Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği tarafından finanse edilen ve T.C. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yürütülen CityAir projesinin en kıymetli ayaklarından biri de hassas küme olarak nitelediğimiz çocuk, gebe ve yaşlıların hava kalitesi ile ilgili farkındalıklarının artırılması.
CityAir Projesi hakkında
Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği tarafından finanse edilen CityAir Projesi, Türkiye’de 31 ilin hava kalitesinin güzelleştirilmesi emeliyle yürütülüyor. Proje kapsamında, hava kalitesinin belediyeler, karar vericiler, çocuklar, bayanlar ve toplumun farklı düzeylerinde anlaşılması ve bu hususta farkındalığın artırılması konusunda çalışmalar yapılıyor.
Projede yer alan vilayetler; Aydın, Denizli, İzmir, Manisa, Muğla, Uşak, Adana, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Mersin, Osmaniye, Amasya, Çorum, Giresun, Ordu, Samsun, Sinop, Sivas, Tokat, Afyon, Aksaray, Antalya, Burdur, Isparta, Karaman, Kayseri, Konya, Nevşehir ve Niğde.
Projenin hedefleri
Kurumlarda hava kalitesi konusunda teknik ve idari karar verme kapasitenin artırılması maksadıyla yola çıkılan projede belirtilen 31 vilayette lokal pak hava aksiyon planının güncellenmesi, ulaşım, sanayi, kentleşme ve tarım başta olmak üzere sektörel bazda hava kirliliğiyle gayrette alınacak tedbirlerin belirlenmesi ve emisyon azaltımı yol haritasının hazırlanması hedefleniyor. Hava kirliliğinin makul eğitim faaliyetleri yoluyla önlenmesi emeliyle 31 kentteki en son faydalanıcı işçiye yönelik düzenlenecek hava kalitesi modelleme ve envanter eğitimleri ile çalıştayları ve saha ziyaretleri lokal çalışanın eğitilmesinde büyük ehemmiyet taşıyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
