Değişen ömür şartlarına paralel olarak çalışma formları de değişimden hissesini alıyor. Dünya genelinde bilhassa Covid-19 süreci ile uzaktan çalışmanın birçok kesimde mecburî olarak uygulanması, çalışma hayatında yeni çalışma biçimlerini gündeme getiriyor. Artık dünyada şu sorunun karşılığı aranıyor: Haftada beş gün yerine dört gün çalışarak birebir maaşı almak mümkün olabilir mi? Uzmanlar, bir ‘esnek çalışma’ tekniği olan ‘sıkıştırılmış iş haftaları’ düzenlemesinin birçok ülkede uygulandığına dikkat çekiyor. Bu teknikte örneğin haftalık 5 gün olan çalışma programı, beş günden daha az vakte sıkıştırılıyor. Örneğin günlük 8 saatlik çalışma yerine günde 10 saat ve haftada 4 gün olarak düzenleme yapılıyor. Uzmanlar bu formülün verimliği ve iş kalitesini artırdığını vurguluyor.
Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Reklam Tasarımı ve İrtibatı Kısım Lideri Doç. Dr. Dinçer Atlı, bilhassa Covid-19 süreciyle birlikte uzaktan çalışmanın birçok bölümde mecburî olarak uygulanmasının çalışma ömründe yeni çalışma biçimlerinin tekrar gündeme gelmesine neden olduğuna dikkat çekti.
Çalışma, memnunluk kaynağı olamaz mı?
Doç. Dr. Dinçer Atlı, çalışma aksiyonunun tarih boyunca zahmet, meşakkat üzere manalar taşıdığını belirterek şunları söyledi:
“Eski Yunan’da çalışma manasında kullanılan ‘ponos’ sözcüğü ‘sıkıntı verici misyon duygusu’ manasına geliyordu. Latince’deki ‘poena’ sözcüğü de emsal bir manaya sahip olarak sıkıntı, ıstırap acı manası taşır. Göktürkçe’de ise emek sözcüğü ‘emge’ sözcüğünden geliyor ve zahmet, eziyet acı manasına geliyor. Pekala emek ve çalışma zahmet ve külfet ile muadil olmak zorunda mı? Çalışmak memnunluk kaynağı olamaz mı? Bu bağlamda, Sigmund Freud ‘Mutluluk nedir?’ sorusuna ‘Sevmek ve çalışmaktır’ cevabını veriyor. Karl Marx ise yabancılaşma olmadığı sürece çalışma hareketini doğal bir aksiyon olarak keyif ve memnunluk kaynağı olarak görür. Çalışma müddetlerinin kısaltılması konuşulurken Bertrand Russell’a değinmeden geçmek olmaz. Russell, 1935 yılında yayınladığı “Aylaklığa Övgü” isimli denemesinde çağdaş teknolojiler sayesinde uygarlığa ziyan vermeksizin boş vakti beşerler ortasında hisse etmenin mümkün olduğunu söylüyor. Russell, bu mevzuda epey cüretkârdır ve çalışma saatlerinin günde 4 saate indirilmesini ve geri kalan vakti insanların kendileri için harcamalarını önerir.”
Covid-19 süreci yeni çalışma biçimlerini getirdi
Günümüzde Russell’ın önerdiği kadar ütopik olmasa da fiyat kesintisi olmadan çalışma müddetlerinin kısaltılması ile ilgili birtakım ülkelerde tartışma ve uygulamalar başladığını kaydeden Doç. Dr. Dinçer Atlı, dünyada Covid-19 süreci ile birlikte uzaktan çalışmanın birçok bölümde zarurî olarak uygulanmasının, çalışma hayatında yeni çalışma biçimlerinin tekrar gündeme gelmesine neden olduğunu kaydetti.
Dört günlük çalışma tertibi gündeme geldi
Doç. Dr. Dinçer Atlı, “Özellikle İzlanda, Japonya, Yeni Zelanda, Almanya, Finlandiya, İspanya ve İngiltere üzere ülkelerde fiyat kesintisi olmadan azaltılmış çalışma saatlerinin ya da öbür deyişle haftada dört günlük çalışma nizamı konusunda sendikalar, sivil toplum örgütleri ve birtakım siyasetçilerin başlattığı tartışmalar gündemde yer tutmaya başladı.” dedi.
Çalışma saati düştü, verimlilik arttı
Bu bağlamda enteresan gelişmelerden birinin 2015-2019 yılları ortasından İzlanda’da yaşandığını kaydeden Doç. Dr. Dinçer Atlı, “İzlanda’da 2015 yılında BSRB- Devlet ve Belediye Çalışanları Federasyonu (BSRB), Reykjavík Belediyesi ve merkezi hükümet tarafından gerçekleştirilen dünyanın en büyük çalışma deneyinde 2 bin 500 personel ile pilot bir çalışma yapıldı. Akabinde 2017 yılında BSRB ile hükümet ortasında 440 çalışanın katıldığı ikinci deney yapıldı. İzlanda’daki Sürdürülebilirlik ve Demokrasi Derneği (Alda) ve İngiltere’deki Autonomy Derneği’nin ortak tahliline nazaran; ülke nüfusunun yüzde 1’ine karşılık gelen bu deneylerin sonucunda fiyatlarda azalma olmadan çalışma saatleri haftada 40 saat yerine 35-36 saate düşürüldüğünde verimlilik ya tıpkı kaldı ya da arttı. Bunun yanında deneye katılanlarda gerilim ve tükenmişlik hissi azaldı, sıhhat ve iş-yaşam istikrarında değerli ölçüde düzgünleşme yarattığı görüldü.” diye konuştu.
İzlanda’da hayata geçiriliyor
Yapılan bu denemelerin, İzlanda’daki sendikaları emekçilerin çalışma modellerini patronlarla tekrar görüşmeye yönelttiğini söz eden Doç. Dr. Dinçer Atlı, “2019-2021 periyodunda çalışanlar sendikaları aracılığıyla iş kontratlarına azaltılmış çalışma saatlerini ekletmeyi başardılar. Birebir fiyata bir gün daha az çalışma modeli 2021 Haziran ayı prestijiyle İzlanda’daki çalışanlar 86’sı için uygulanan ya da çok yakın gelecekte uygulanacak bir düzenleme olarak hayat buluyor. İzlanda’da ilerleyen tarihlerde haftada dört gün çalışma modelinin kalıcı olması ve tüm iş kollarına yayılması öngörülüyor.” dedi.
İzlanda’daki uygulama ilham verebilir
Doç. Dr. Dinçer Atlı, kelamlarına şöyle devam etti: “İzlanda’da kamu kesitinde başlayan ve özel kesimde de uygulama alanı bulan fiyat kesintisi olmadan azaltılmış çalışma saatleri, günümüzde dünyanın başka ülkelerinden çalışanlar ve patronlar için de ilham kaynağı. Bu bağlamda sendika ve sivil toplum örgütlerinin tartışmaya açtığı bu çalışma düzenlemesi dünyada şimdi yaygın uygulama alanı bulamasa da Japonya, Yeni Zelanda, Almanya, Finlandiya, İspanya ve İngiltere üzere ülkelerde tartışılıyor.”
Bir esnek çalışma tekniği: Sıkıştırılmış iş haftaları düzenlemesi
Bu bahse yakın bir uygulama olarak sıkıştırılmış iş haftaları düzenlemesine değinen Doç. Dr. Dinçer Atlı, “Bir ‘esnek çalışma’ metodu olan ‘sıkıştırılmış iş haftaları’ düzenlemesi ise insan kaynakları uygulamalarında yer alan bir formül. Bu prosedürde örneğin haftalık 5 gün olan çalışma programı beş günden daha az vakte sıkıştırılıyor. Örneğin günlük 8 saatlik çalışma yerine günde 10 saat ve haftada 4 gün olarak düzenleme yapılıyor. ABD, Yeni Zelanda, Avustralya, İngiltere, Almanya üzere ülkelerde uygulama alanı bulan bu düzenlemelerde çoklukla İzlanda örneğindeki üzere toplam çalışma müddeti azaltılmıyor çalışma mühletleri muhakkak günlere sıkıştırılıyor.” diye konuştu.
Bu teknikler randımanı artırıyor
Doç. Dr. Dinçer Atlı, bu çalışma formüllerinin iş yerindeki randımanı düşürmediğini, hatta artırdığını belirterek çalışanların üretkenliğine ve yeterli oluş haline katkı sunan İzlanda örneği biçimi uygulamaların ya da yerine nazaran bir ‘esnek çalışma’ usulü olan ‘sıkıştırılmış iş haftaları’ düzenlemesi üzere uygulamaların önümüzdeki süreçte daha çok tartışılacağını söyledi.
Verimlilik ve iş kalitesi artıyor
Bu uygulamaların dünyanın çeşitli ülkelerinde daha fazla oranda uygulama alanı bulacağını kaydeden Doç. Dr. Dinçer Atlı, “Zira araştırmalar da gösteriyor ki çalışanlar iş yoğunluğu ve iş geriliminden uzaklaşır ve patronları ile gönül bağı içerisinde olurlarsa hem verimlilik hem de iş kalitesi artıyor. Verimlilik ve iş kalitesinin artması patronlar için karlılık manasına geldiği için de hem çalışan hem patron hem de müşteriler açısından bir kazan kazan durumu oluşturuyor.” dedi.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
