Türkiye’de 2022 tarihinde başlaması planlanan Depozito İade Sistemi, kaynakların verimli kullanılması, etraf kirliliğini tedbire ve atık toplamada düşük maliyet avantajlarının yanı sıra var olan hammaddeyi ülkemizde tutarak ekonomiyi güçlendirmeye dayanak olacak.
Türkiye’de cam, metal, pet ve karton olmak üzere yıllık ortalama 20 milyar içecek ambalajı ortaya çıkıyor. Tüketim bu halde devam ettiğinde 2041 yılında 52 milyar adet içecek ambalajının atık olarak yönetilmek zorunda kalınacağı ön görülüyor.1 Tüketim alışkanlıklarında yaşanan değişikliklerle de tek kullanımlık ambalaj tüketiminin arttığı görülüyor. Bu nedenle tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de kaynakların ülke iktisadına pak bir biçimde kazandırılmasını sağlayan döngüsel iktisadın en değerli örneklerinden biri olan Depozito İade Sistemi’nin yürürlüğe girmesi planlanıyor.
Depozito iade sistemi olarak bilinen bu uygulama kapsamında içeceğin fiyatına küçük bir depozito bedeli ekleniyor. Boş ve sağlam içecek ambalajlarını geri dönüşüm için iade eden tüketicilere, bu bedelin tamamı geri veriliyor. Türkiye Etraf Ajansı tarafından yönetilecek sistem, içecek üreticileri, perakende kesimi oyuncuları ve tüketiciler üzere çoklu bir yapıdan ve çeşitli faktörlerden oluşuyor.
Geri dönüşüm emelli olarak içecek ambalajlarının toplanmasında dünya başkanı olan TOMRA Collection Solutions’ın Türkiye Genel Müdürü Metin Tek, hususla ilgili olarak; “WWF’in 2019’da yaptığı bir araştırma, sistemin GSYİH’ya katkısının 1 milyar 400 milyon TL’yi bulabileceğini ve 5 bin bireye istihdam yaratabileceğini gösteriyor.2 TOMRA olarak 50 yıla yakın müddettir her gün depozito sistemleri için faaliyetlerimizi sürdürüyoruz. Tecrübelerimiz, dünyadaki birden fazla içecek ambalajları depozito iade pazarını kapsıyor. Bu nedenle, en düşük maliyetle azamî çevresel yarar sağlayan modelleri barındıran farklı sistemlerde edindiğimiz çeşitli tecrübelerinden yola çıkarak, Türkiye’de sağlanabilecek muvaffakiyetleri ön görebiliyoruz. Artık tüm dünyada tüketicilerin içecek ambalajını ödünç, içindeki eseri satın aldığı bir tertibe geçildiğini söyleyebiliriz” diyor.
Tüm dünyada doğal kaynakların gittikçe azalmakta olduğunun şuuru ile tedbirler alınıyor. Depozito İade Sistemi, Dünya’da 60’a yakın pazarda uygulanıyor. Sadece son üç yılda, en az 22 eyalet yahut ülke, depozito iade sistemlerini güncelleme ve geliştirme taahhüdünde bulundu. Bu gelişmeyle sistem, Birleşik Krallık, Portekiz ve tüm Avustralya dahil olmak üzere globalde toplam, 60’ın üzerinde pazara yayıldı.
Avrupa Birliği’nin Tek Kullanımlık Plastik Direktifi, üye devletlerin, 2029 yılına kadar tüm plastik şişelerin 90’ını toplamasını hedefliyor. Bahsin uzmanları, içecek ambalajlarına depozito uygulanmadan bu orana ulaşmanın sıkıntı olduğunu belirtiyor. Avrupa genelinde mevcut depozito sistemleriyle, geri dönüşüm için toplanan plastik içecek ambalajlarının oranı 94’e ulaşıyor. T.C. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın paylaştığı bilgilere nazaran Türkiye’de de Depozito İade Sistemi ile 3-4 yıl içerisinde atıkların yüzde 90’ının geri dönüşüme ulaştırılması hedefleniyor. Böylelikle her yıl en az 1 milyon ton ek atığın oluşmasının önleneceği ön görülüyor.
Ambalaj Depozito tarifinin Türkiye’de birinci sefer 2004 yılında Ambalaj Atıkları Denetim Yönetmeliği ile mevzuata girdiğine ve manasından bir şey kaybetmeden yürürlükte kalmaya devam ettiğine değinen Metin Tek, depozito sisteminin birçok gayesi olduğunu belirtiyor; “Bunların en kıymetlisi, aslında bir kaynak olan karton, cam, metal, plastik vb. atıkların öbür atıklar ile karışık formda olmasının önlenmesi, büyük ölçüde boş içecek ambalajını tekrar kullanım ve yüksek kalitede geri dönüştürme maksadıyla ekonomik pahasını koruyarak başarılı bir biçimde toplanması oluyor. Böylelikle hem atıkların toplanması, ayrıştırılması konusunda maliyetler düşürülebiliyor, hem de kaliteli hammaddeye dönüştürülecek kaynak sağlanıyor.”
Metin Tek; “Depozito İade Sistemleri ile ülkemizde yerli üretim yapan kıymetli dallardan olan plastik ve cam bölümü, hammaddesini tekrar ülkemizde pak ve kayıtlı bir formda ayrıştırılmış ve toplanmış atıklardan karşılayabilecek. Bu döngüsel iktisat bağlamında, ülkemizde örnek ve tahminen de en büyük uygulama olacak diye düşünüyoruz” biçiminde açıkladı.
Depozito İade Sistemi ile gereç ve güç ithalatının azalması sayesinde cari açıkta kıymetli ölçüde düşüş olması da bekleniyor. Metin Tek açıklamasında; “Depozito sistemi, yeni iş akışları ve yeni avantajlar da getirecek. Bunların yanı sıra sistem, cam ve pet şişe üreticilerinin yeni şişe üretmek için birincil hammaddeyi ithal etmesine gerek kalmadan ülkemizde toplanmış cam şişeyi sonsuz kere, pet şişeyi ise en az 12 defa geri dönüştürüp kullanabilmesine imkân tanıyacak. Tüm bu ekonomik avantajlarının yanı sıra çevresel katkıları da çok büyük olacak. Bir turizm ülkesi olarak artık denizlerimizde, ormanlarımızda, yol kenarlarında pet ve cam şişe görmeyeceğiz” diye belirtiyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
