Madde kullanımı ve bağımlılığı günümüzün en değerli problemlerinden biri. Ailelerin çocuklarının unsur bağımlısı olduğunu kimi belirtilerle anlayabileceğini belirten uzmanlar, değişen rutinlere dikkat edilmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Çocuğu suçlayıcı yaklaşımdan uzak durulması gerektiğini vurgulayan uzmanlar, “Amacın çocuğu yakalamak değil ona dayanak olmak olduğunu unutmamak gerekir.” ikazında bulundu. Ailelerin serinkanlı olması gerektiğini vurgulayan uzmanlar, bir uzman takviyesi alınmasını ve çocuğun ilgi duyduğu alanlarda desteklenmesi gerektiğine dikkat çekiyor.
Birleşmiş Milletler Genel Heyeti 1987 yılında, uyuşturucu kullanılmayan sağlıklı bir toplum gayesine ulaşmak, uyuşturucu ile uğraş konusunda memleketler arası alanda aksiyon ve iş birliğini güçlendirmek gayesiyle 26 Haziran tarihini “Uluslararası Uyuşturucu Kullanımı ve Kaçakçılığı ile Çaba Günü” olarak kabul etti. Bu özel günde sağlıklı hayat davranışlarının kıymeti vurgulanarak uyuşturucu kullanımının zararlarına dikkat çekiliyor.
Değişen rutinlere dikkat edilmeli
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi’den Uzman Klinik Psikolog Aslı Başabak Bhais, Memleketler arası Uyuşturucu Kullanımı ve Kaçakçılığı ile Çaba Günü münasebetiyle yaptığı açıklamada bağımlılık yapan husus kullanan çocuklara yaklaşımın nasıl olması gerektiğine ait değerlendirmelerde bulundu.
Ailelerin sıklıkla sorduğu sorulardan birincisinin husus kullanımının belirtileri olduğunu tabir eden Aslı Başabak Bhais, net bir belirti olmamasına karşın genel olarak kullanım durumunda kişinin rutinlerinin değiştiğini söyledi.
Bu değişiklikler âlâ gözlenmeli
Çocuktaki davranış değişikliklerinin düzgün gözlenmesi gerektiğini belirten Aslı Başabak Bhais, “Çocuğunuz her zamankine nazaran sizinle daha az vakit geçirmeye başladıysa yahut konutta vaktinin birçoklarını odasında yalnız geçiriyorsa, her zamankine nazaran daha sık mesken dışında vakit geçirmeye başladıysa, meskene geç geliyor ve nerede olduğunu size haber vermiyorsa, duş alma, pak kıyafetler giyinme üzere ferdî hijyenine verdiği ehemmiyet azalmışsa, sorumluluklarını aksatmaya başladıysa, var olan arkadaş kümesini değiştirmişse ve tanımadığımız şahısların isimlerini kendisinden daha fazla duymaya başlamışsanız, her vakit gittiği yerlerden farklı yerlere gidiyor yahut farklı ortamlarda vakit geçirmeye başlamışsa, her zamankine nazaran daha fazla para harcıyor ve size harcamalarının sebebini net açıklayamıyorsa, alkol ya da hususla ilgili olumlu niyetlere sahip olmaya başladıysa, her zamankinden daha gerginse ve kolay sonlanıyorsa, açıklanamayan sık his değişimleri yaşıyorsa yani kimi vakit sevinçli, sakinken kimi vakit öfkeli, saldırgan davranışlarda bulunuyorsa ya da belirtilerden birkaçının olması durumunda çocuğunuzun kullanımından şüphelenebilirsiniz.” diye konuştu.
Onu suçlamak tehlikeli sonuçlar doğurabilir
Şüphelenmek için gerekli olan bu belirtilerin ergenlik periyodu üzere diğer durumların da belirtisi olabileceğini unutmamak gerektiğine dikkat çeken Aslı Başabak Bhais, “Bu sebeple somut delilleriniz olmadan çocuğunuzun unsur kullandığına dair suçlamak aranızdaki bağın bozulmasına sebep olacağı üzere tehlikeli sonuçlar da doğurabilir. Emelimizin onu yakalamak değil ona takviye olmak olduğunu unutmamak gerekir.” ihtarında bulundu.
Kullandığı anlaşıldığında ne yapılmalı?
Çocuğun husus kullanmaya başladığının anlaşılmasının pek çok aile için travmatik bir bilgi olabileceğini lisana getiren Aslı Başabak Bhais, bu süreci başarılı bir formda atlatmak için birtakım basamaklar olduğunu kaydetti. Öncelikle birinci adımın, ailelerin yaşadıkları hisle baş etmeleri olduğunun altını çizen Bhais, “Aileler çocuklarının kullanımlarını öğrendiklerinde, ‘bunu bize nasıl yapar’, ‘biz nerede yanılgı yaptık’, ‘mutlaka bir yanlışlık olmalı, o bunu yapacak biri değil’, ‘ya biri duyarsa herkese rezil oluruz’ diye düşünebilirler. Bu niyetler ailelerin öfke, suçluluk, dert, utanç üzere ağır ve güç hisler yaşamasına sebep olabilir. Bu hisler son derece doğaldır ve hislerin yaşanması denetim edilemez. Lakin bağımlılık sürecinde ailelerin yaşadıkları bu ağır hislerin yakınlarına karşı davranışlarını etkilemesi, tedavide birden fazla vakit bozucu tesir yaratmaktadır. Bu sebeple ailelerin öncelikle bu hislerini davranışlarına yansıtmadan, serinkanlı davranmaları gerekir. Akabinde teklifim, çocuğunuzla konuşmadan evvel durum hakkında ayrıntılı bilgi toplayın. Yani çocuğunuz hangi maddeyi, nasıl kullanıyor, bu hususun tesiri nedir, ne kadar vakittir, kimlerle ve nerede kullanıyor, siz bu bilgiyi nasıl edindiniz üzere soruların yanıtlarını hazırlamaları değerlidir.” diye konuştu.
Anne ve babanın ortak lisanı önemli
Çocuğun uyuşturucu kullanımından haberdar olunmasının akabinde anne ve babanın birlikte hareket etmesinin ve ortak bir lisan kullanmasının değerli olduğunun altını çizen Aslı Başabak Bhais, kendilerini hazır hissettiklerinde çocuğa neden unsur kullanmaya muhtaçlık duyduğunu sorabileceklerini ve anlamaya çalışabileceklerini söyledi.
Madde kullanımının altındaki sorun saptanmalıdır
Çocukla yapılacak konuşmada dikkat edilmesi gereken noktalara da dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Aslı Başabak Bhais, “Onu yargılamak, eleştirmek, korkutmak, ona suçluluk duygusu yaşatmak tahlile ulaştırmayacağı için bunlardan uzak durmalarında yarar vardır. Lakin onu anlamak bu davranışı kabullenmek demek de değildir. Kullanımı onaylamadığınız açık ve net bir halde söz edilmeli. İsterse bu bahiste ona dayanak verebileceğinizi belirtebilirsiniz. Bilhassa bir ergenin unsur kullanımı, kesinlikle dayanak gerektiren bir durumdur. Ekseriyetle unsur kullanımının altında yatan sıkıntıların saptanması ve giderilmesi için profesyonel bir dayanak alınmalıdır. Ailelerin husus kullanımı olan çocuklarına yaklaşımı, değerli bir noktadaki takviye sistemidir.” diye konuştu.
Farklı alanlarda gelişimine dayanak olunmalı
Uzman Klinik Psikolog Aslı Başabaş Bhais, “Çocuğunuzun tekrar kullanıma gereksinim duymaması için onun farklı alanlarda da kendini geliştirmesine yardımcı olun. Spor, sanat, hobiler, aile bağları, arkadaşlık bağlantıları, okul üzere alanlarla bağlarını güçlendirmesini destekleyin. Maddeyi odak noktanızdan çıkarın ve çocuğunuzu yeni keyif alanlarına yönlendirin.” tavsiyesinde bulundu.
Uzman takviyesi kesinlikle alınmalı
Bağımlılığın irade işi ya da kişilik özelliği değil de bir beyin hastalığı olması sebebiyle ne yazık ki kişinin kendi iradesiyle bırakma teşebbüsünün birçok vakit başarısızlıkla sonuçlandığını söyleyen Psikolog Aslı Başabak Bhais, araştırma sonuçlarının da bu bilgiyi doğruladığını söyledi. Bhais, “Bazen kişi kendi kendine bırakmanın daha bedelli olduğunu düşünür ve dayanak almaktan kaçınarak kendisini kuvvetli bir sürecin içine sokar. Birçok vakit da tek başına yaptığı bu bırakma teşebbüsünde gereksiz yere fazla efor sarf ederek yorulur ve vazgeçer. Bu sebeple kişinin, bırakmaya dair çok küçük niyeti bile olsa bir uzmanla görüşmesi atacağı adımları daha âlâ planlamasına ve daha az efor sarf etmesine yardımcı olacaktır. Bunun yanında şayet kişi kendi kendine denemesine karşın kullanımını denetim etmekte zorlanıyorsa, kullandığı alkol ya da maddeyi azaltmakta ya da bırakmakta başarısız oluyorsa ve kullanım sıhhatine, aile/okul/iş/sosyal hayatına ziyan vermeye başlamışsa profesyonel bir takviye almanın vakti gelmiş demektir.” diye konuştu.
Bağımlılık tedavisi iki basamaklıdır: Bırakmak ve sürdürmek
Genel olarak bağımlılık tedavisinin iki evreden oluştuğunu, bunların bırakmak ve sürdürmek olduğunu kaydeden Aslı Başabak Bhais, şunları söyledi:
“Bırakma evresi için iki tıp tedaviden bahsedebiliriz. Bunlardan biri ayaktan tedavi başkası de yatarak tedavidir. Ayaktan tedavi, bir hekim ve/veya psikolog ile poliklinikte nizamlı görüşmelerle yapılan tedavidir. Kişi bu görüşmelerde azaltma ya da bırakma üzerine uğraşlar. Şayet kişi denemelerine karşın kişi kullanımı bırakmakta ya da azaltmakta başarısız oluyorsa, kullanımı kendine ya da etrafına ziyan veriyorsa, sıhhati, aile, iş, okul, toplumsal hayatı kullanımdan ötürü olumsuz etkileniyorsa hekiminin da teklifiyle yatarak tedavi düşünülebilir. Bu çeşit tedaviyle bir yandan kişinin detoks metoduyla kullandığı unsurun bedenden atılması ve kullanmamaya bağlı mahrumluk belirtilerini daha az yaşaması sağlanırken bir yandan da husustan uzak kalarak hekim ve psikolog eşliğinde bırakma üzerine daha başarılı planlar yapması üzerine çalışılır. Birden fazla vakit unsurdan uzak kaldıkça bırakma kararı vermek daha kolay olur. İkinci adım olan sürdürüm etabında ise bıraktıktan sonra kişiyi tekrar kullanıma götürebilecek risk faktörlerinin saptanması ve uygun yolların belirlenmesi, kullanımın altındaki gereksinimin farklı yollarla karşılanması üzerine çalışılır.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
