Temiz Hava Hakkı Platformu, baca gazı arıtımı ve kül depolama alanlarının mevzuata uygun hale getirilmesi için gerekli altyapı yatırımlarını tamamlamayan kömürlü termik santrallerin çalışmasına müsaade verilmemesi davetinde bulundu.
Platformun basın açıklamasında yer verdiği çarpıcı imajlar, süreksiz faaliyet dokümanı alarak 2020 yılından beri çalışmaya devam eden santrallerin kimilerinden hala siyah dumanlar yükseldiğini gözler önüne serdi.
Ayrıca pek çok santralin, kül depolama alanının yol açtığı kirliliğin suya ve toprağa karışmasını önleyemediği halde çalışmaya devam ettiğine vurgu yapıldı. Santrallerin geçirimsiz tabanlı kül depolama alanı olmadan etraf müsaadesi almalarına imkan tanıyan “Atıkların Sistemli Depolanmasında Dair Yönetmelik”in Süreksiz 3’üncü unsurunun iptali talebiyle açılan davalarda yürütmeyi durdurma kararı verildiğini hatırlatan Platform, etraf yatırımlarını tamamlamamış tüm santrallerin faaliyetlerinin ivedilikle durdurulmasını talep etti.
Santraller Salgın Vakti Halk Sıhhatini Tehdit Ediyor
Platform temsilcileri, muafiyet müddeti dolan santrallerin etraf müsaadesi alabilmek için gerekli yatırımları yapıp yapmadığının kamuoyuyla paylaşılmadığını belirtti. Süreksiz müsaadelerle çalıştırıldıkları müddette ortaya çıkan emisyon bilgilerine de birebir halde ulaşmanın mümkün olmadığını eklediler. Gerekli yatırımlar tamamlanmadan santrallerin çalışmaya devam etmesinin, pak havanın hayati bedelinin daha güzel anlaşıldığı COVID-19 salgını sürecinde halk sıhhati öncelikleriyle bağdaşmadığının altı çizildi.
Muafiyetler veto edilmişti ancak yatırımlar hala yapılmadı
Temiz Hava Hakkı Platformu Koordinatörü Buket Atlı “Tanınan altı yıl boyunca etraf yatırımlarını tamamlamamış olan kömürlü termik santrallere iki yıl daha ek muafiyet verecek yasa teklifi 2019 yılında, toplanan yüz bin imza ve sivil toplum kuruluşlarının reaksiyonları sonucu veto edilmişti. Lakin, Ocak 2020’de kapatılan santraller, etraf ve halk sıhhati için yapmaları gereken yatırımlar tamamlanmadığı halde tekrar açıldı ve çalışmaya devam ediyor. Halk sıhhatini korumak emeliyle santrallere daha fazla muafiyet verilmeyeceği söylenmiş olmasına karşın, gerekli yatırımlarını tamamlamamış santrallere süreksiz müsaadeler ve ek müddetler verilerek havamızı kirletmelerine göz yumuluyor” dedi.
Atlı, kül depolama alanlarını mevzuata uygun hale getirmeyen santrallere de değinerek; “Mevcut kömürlü termik santrallerin küllerin geçirimsiz tabanlı alanlarda depolanması konusunda da altyapı yatırımlarının yapılması gerekiyordu. Ancak, santrallere tanınan altı yıllık muafiyetin bitmesine beş gün kala yapılan ani bir yönetmelik değişikliğiyle kül depolama alanlarında gerekli etraf yatırımlarını sağlamayan santrallerin çalışabilmesinin önü açılmıştı. 2020 yılında sivil toplum kuruluşları ve meslek örgütleri tarafından açılan davalarda kelam konusu yönetmelik değişikliğinin; etrafa telafisi mümkün olmayacak ziyanlar verecek olması gerekçesiyle unsur hakkında yürütmeyi durdurma kararı verilmiştir. Kül depolama alanı yatırımları yapılmadığı halde yönetmelik değişikliği kapsamında etraf müsaadesi alabilmiş santrallerin müsaadeleri artık geçerli değildir ve derhal faaliyetlerinin durdurulması gerekmektedir” dedi.
Afşin’de Kara Kar Yağdı
Kahramanmaraş Elbistan – Afşin Hayatı ve Doğayı Müdafaa Platformu Üyesi İbrahim Yalçın “Filtre yapıldığı söylenerek açılan Afşin A santralinin iki ünitesi de Haziran ayından beri her gün eskisi üzere kül saçmaya devam ediyor. 2020’de santral kapandığında yıllar sonra birinci kere beyaz kar görmüştük lakin bu kış tekrar Afşin’e kara kar yağdı. Etraf ve Şehircilik Bakanı “biz izliyoruz, şayet limitler aşılırsa kapatırız” demişti. Ama burada santrallerin çalıştığı her gün zehirleniyoruz. Pak hava için daha kaç yıl beklememiz lazım? Gerekli yatırımlar yapılmadan, daima yeni müsaadeler vererek bu santrallerin çalışmalarına müsaade vermeyin” dedi.
Makine Mühendisleri Odası Güç Kümesi Üyesi Orhan Aytaç, “2019 yılından beri etraf müsaadesi yahut süreksiz faaliyet evrakı alan santrallerin hangi yatırımları yaptığını ve ulusal limitlere uyup uymadığını bilmiyoruz. Alandan, lokal basından ve kesim mecmualarından aldığımız bilgilere nazaran, yılbaşında kapatılan lakin Haziran 2020’de tüm yahut kimi ünitelerine süreksiz faaliyet dokümanı verilen Afşin-Elbistan A, Seyitömer, Tunçbilek, Çatalağzı, Soma B ve Kangal santrallerine sırf kükürt masrafımı için süreksiz “kuru soğurucu püskürtme” sistemi monte edilmiştir. Öteki bir düzgünleştirme yapılmamıştır. Santrallere buldukları bu ‘geçici’ tahlil, ülkemizdeki kömürün kükürt oranı ve yandıktan sonra oluşan kül ölçüsü çok fazla olduğu için verimli değildir” dedi.
Aytaç, Kahmaramanmaraş’ın Afşin ilçesinde artık kronik hale gelen hava kirliliğine de değindi: “Afşin’de Greenpeace Akdeniz tarafından 5 Ekim – 11 Kasım 2020 ortasında dört farklı yerde yapılan 24 saatlik hava kirliliği ölçüm sonuçları, kimi günler kanserojen olan kirleticilerin Dünya Sıhhat Örgütü’nün önerdiği limitlerinin (PM10) tam 16 katına kadar aşıldığını gösteriyor. Türkiye’deki santrallerde kullanılan elektrofiltreler, kurulan “geçici” sistemin getirdiği ek toz yüküne nazaran tasarlanmadığı için, hem kükürt salımı gerektiği kadar azalmıyor hem de eskisinden de fazla toz salımı olabiliyor”.
Temiz Hava Hakkı Platformu, 30 yılı aşkın müddettir çalışan ve ekonomik ömrünü doldurmuş kömürlü termik santrallerin; yıllarca tanınan muafiyetler nedeniyle Çanakkale, Kütahya, Manisa, Muğla, Zonguldak, Kahramanmaraş, Sivas ve Muğla vilayetleri başta olmak üzere Türkiye’nin pek çok yerinde hava, toprak ve suyu kirletmeye devam ettiğini vurguladı. Bu vilayetlerdeki etraf kuruluşları tarafından muafiyetlerin uzatılmaması için 2019 yılında başlatılan ve 105 bin şahsa ulaşan imza kampanyasının devam ettiği belirtildi. Şubat ayında duyurulan bir araştırmaya nazaran, her gün 13 kişinin hayatını kaybetmesine sebep olan Türkiye’deki kömürlü termik santrallerin; kimsenin istihdam sorunu yaşamayacağı adil bir geçiş planı ile emekli edilmesi daveti yapıldı.
1- Torba Yasa veto edildi: 2019 yılında #Temizhavahaktır #2yılbeklemez diyerek imza veren, toplumsal medyadan paylaşım yapan ve milletvekillerini telefonla arayan 100 bin vatandaş ve kurumun sesi duyulmuş ve özelleştirilmiş santrallere gerekli etraf yatırımların yapmadan iki yıl daha çalışma müsaadesi veren yasa tasarısı unsuru (Madde 50) veto edilmişti.
2- Süreksiz faaliyet evrakı: Yasa Tasarısının veto edilmesinin akabinde; Etraf ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, Etraf Kanunu’nun 11 ve 15’inci hususları gereği, 01.01.2020 itibariyle 5 termik santralin büsbütün, 1 termik santralin ise kısmi olarak kapatılmasına, öbür 7 santralden 4’üne süreksiz faaliyet dokümanı verilmesine, 3 santrale ise gerekli etraf müsaadelerinin verilmesine karar verildiğini açıkladı. Afşin Elbistan B Termik Santrali, Orhaneli Termik Santrali ve Çayırhan Termik Santrali’ne 01.01.2020 tarihinde yatırımlarını yapması için bir yıl mühlet tanıyan Süreksiz Faaliyet Dokümanı verilmişti ve 01.01.2021 itibariyle tanınan mühlet doldu. Etraf ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, Ocak ayında kapatılan santrallerin Haziran 2020’de de yine açıldığını açıklamıştı: ’Soma termik santralinin 6 ünitesinden 4’üne, Kangal Termik Santrali’nin kapalı olan 2 ünitesine, Çatalağzı Termik Santrali’nin kapalı olan 2 ünitesine, Seyitömer Termik Santrali’nin 4 ünitesinden 2’sine, Tunçbilek Termik Santralimizin de 3 ünitesinden 2’sine, Afşin Termik Santrali’nin 4 ünitesinden 2’sine 1 yıl süreksiz çalışma ruhsatı verildi’.
3- Atıkların Depolanmasına Dair Yönetmelik Değişikliği’ne açılan davalar: 26.12.2019 Tarih ve 30990 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan “Atıkların Tertipli Depolanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”in 22. Unsuru ile değişen Süreksiz Madde-3’e yürütmeyi durdurma ve iptal istemi ile TEMA Vakfı ve TMMOB tarafından dava açıldı. Kül depolama alanlarında kâfi etraf yatırımını yapmamış olan santrallerin çalışmaya devam etmesine neden olan bu değişikliklere karşı açılan davalarda yapılan düzenlemede hukuka uygunluk bulunmadığı ve anılan kuralların uygulanması halinde, insan ve çevre sağlığı üzerinde telafisi imkânsız yahut güç ziyanların doğabileceği münasebetleri ile yürütmeyi durdurma kararı verildi.
4- Avrupa Birliği limitlerinin üstündeyiz: Avrupa Birliği’nde işletmedeki santrallerin uymak zorunda oldukları baca gazı hudut pahaları 2021 Ağustos prestijiyle düşürülecek. Türkiye 2019 yılı mevzuatındaki hudut kıymetler ise kömürlü termik santrallerin, AB’nin 2021 itibariyle yeni belirlediği aktüel hudut pahalara nazaran 2 ila 5 kat daha fazla kirletici gaz (kükürt dioksit, karbon monoksit ve parçacık madde) salmasına müsaade veriyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
