İstanbul Bilgi Üniversitesi Bilişim ve Teknoloji Hukuku Enstitüsü bünyesinde kurulan MIND Platformu, yapay zekânın sunduğu imkanların yanı sıra insan haklarına karşı riskleri de ele alıyor. BİLGİ Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Leyla Keser Berber, “Bireyin aldığı kararların algoritmik yönlendirmelere tabi olduğu bir dünyada temel hak ve özgürlükleri korumak her zamankinden önemli” dedi.
Hayatımızın her alanına yayılan yapay zekâ sistemleri günümüzde bilgi temelli iktisadın gelişimini ve inovasyonu tetikleyen temel ögeler ortasında yer alıyor. Öbür yandan insan haklarına karşı riskleri de barındırıyor.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Bilişim ve Teknoloji Hukuku Enstitüsü bünyesinde kurulan MIND Platformu, yapay zekâ sistemlerinin sunduğu fırsatların yanı sıra yarattığı bu riskleri de ele alarak STK’lar, akademi, mühendisler ve öteki teknik eğitimli bireyler, özel dal, kamu kurumları, gençler ve çocukların da yer aldığı multidisipliner bir diyalog platformu yaratmayı hedefliyor. “Hak temelli yapay zekâ” anlayışıyla yola çıkan MIND Platformu, insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü doğrultusunda yapay zekânın geliştirilmesi, tasarlanması ve uygulanması için tüzel bir çerçeve oluşturmayı amaçlayan Avrupa Kurulu Yapay Zekâ İsim Hoc Komitesi’nin (CAHAI) çalışmaları kapsamında faaliyet gösteriyor.
Keser Berber: “Algoritmaların taraf verdiği bir dünyadayız”
BİLGİ Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Leyla Keser Berber, yapay zekâ uygulamalarının günümüzde insan haklarına karşı oluşturduğu risklere dikkat çekerek şunları söyledi: “Gerek geçtiğimiz haftalarda Avrupa Birliği tarafından yayınlanan taslak yapay zekâ regülasyonu gerek CAHAI tarafından üzerinde çalışılan bağlayıcı hukuk düzenlemesi yapay zekânın birey ve toplumlar üzerinde yarattığı negatif tesirleri bertaraf etmeyi yahut minimize etmeyi amaçlıyor. Bu tesirler, bireyin niyet ve tabir özgürlüğü, ferdî dataları, mahremiyeti, adil yargılanma hakkı üzere temel hak ve özgürlüklerinden başlayıp kitlesel nezaret, kitlesel profillenme, ayrımcılık, eşitsizlik, önyargılı uygulamalara kadar uzanan bir yelpazede karşımıza çıkıyor. İnternette alışveriş yapan bireyin hangi eseri satın alacağına, hangi müziği dinleyip hangi sineması izleyeceğine, hangi partiye oy vereceğine, kredi alıp alamayacağına, ne vakit öleceğine, kimi seveceğine kendi özgür iradesiyle değil de algoritmik yönlendirmelerle karar verdiği bir dünyada temel hak ve özgürlükler, demokrasi ve hukukun üstünlüğünü korumak ve sağlamak her zamankinden daha çok kıymet taşıyor.”
Yapay zekada en sık sorun itirazlara muhatap bulunamaması
Yapay zekâ uygulamaları nedeniyle günümüzde yaşanan hukukî sorunlara de dikkat çeken Keser Berber, “Yapay zekâ ile gerçekleştirilen içerik moderasyonu uygulamalarına yapılan itirazlarda muhatap bulunamaması en sık yaşanan meseleler ortasında yer alıyor. Bu algoritmalarla toplumsal medya platformlarında hesapların kapatılması yahut hukuka uygun içeriklerin nedensiz kaldırılması karşısında kullanıcılar muhatap bulamamaktan kaynaklı sıkıntılar yaşıyor. Algoritmanın aldığı kararlara karşı itiraz ve açıklama yapılmasını talep etme hakkını kullanan bireylere açık, kolay, anlaşılabilir formda bilgilendirme yapılamaması yahut hiç bilgilendirme yapılmaması karşılaşılan problemler arasında” dedi.
Hak temelli yapay zekâ nedir?
Hak temelli yapay zekâ Avrupa Konseyi’nin üç temel standardı olan demokrasi, hukukun üstünlüğü ve insan haklarına atıf yapıyor. İnsan haklarına saygılı yapay zekâ sistemleri AİHS ve AİHM kararlarında yer alan insan hakları ile yeni teknolojilerle birlikte karşımıza çıkan ve doktrinde farklı isimler verilen yeni jenerasyon insan haklarını temel alıyor. İnsan onuru, zararın önlenmesi, insan özgürlüğü ve özerkliği, ayrımcılık yapmama, cinsiyet eşitliği, hakkaniyet ve çeşitlilik, şeffaflık ve açıklanabilirlik, bilgi müdafaası ve mahremiyet, hesap verebilirlik ve sorumluluk, demokrasi, hukukun üstünlüğü bu alanda CAHAI tarafından benimsenen kriterler ortasında gösteriliyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
