Sağlığımıza ziyan veren kimyasallar, tabağımızdaki yemeklerden, oyuncaklara ve nefes aldığımız parklara kadar her yere yayılmış durumda. Bebek ve çocukları 10 kata kadar daha fazla etkileyebilen ziyanlı kimyasallardan korunmak için; bu zehirlerin nerede, nasıl kullanıldığıyla ilgili bilgilenmemiz ve tabiat dostu alternatiflerini tercih etmemiz gerekiyor.
Gıdamız başta olmak üzere tükettiğimiz eserlerin içeriğini ve üretim süreçlerini sorguladıkça hayatımıza giren kimyasalların arttığını ve bu kimyasalların, bilhassa büyüme çağındaki çocuklar ve yetişkinler ile birlikte tüm doğal varlıklarda neden olduğu tahribata şahit oluyoruz. Besin üretiminde kullanılan ziyanlı kimyasalların bir kısmından etiketlerine bakarak kaçınmak mümkün, lakin kâfi değil. Zira hiçbir etiket, soframıza getirdiğimiz besinlerde tarım zehirlerinin kullanıldığını yazmıyor.
Buğday Ekolojik Hayatı Destekleme Derneği’nin yürüttüğü Zehirsiz Sofralar projesinin ortaklarından Pestisit Hareket Ağı’nın (Pesticide Action Network – PAN) yeni yayımladığı rehber, endokrin sistemi bozucu kimyasalların (EBK’ların) gebe ve bebekler için daha toksik olduğundan kelam ediyor ve zehirli kimyasallardan nasıl korunabileceğine yönelik tekliflerde bulunuyor.
Özellikle fetüslerin çok düşük ölçüde olsa bile EBK’ya maruz kalmaması gerektiğine işaret eden rehberde, hamilelik sürecinde bir zar ile korunan fetüsün, sentetik kimyasalların geçişini engellemediği belirtiliyor. Bu nedenle birçok kimyasal husus fetüse ulaşabiliyor. PAN, anne karnındaki çocuk (ve münasebetiyle gebe kadınlar) için tam manasıyla bir sıfır tolerans yaklaşımının benimsenmesini tavsiye ediyor.
Böcekler, yabani otlar ve hastalıklara karşı uğraşta kullanılan tarım zehirlerinin (pestisit) çocuklar üzerindeki tesirine ait, ABD Etraf Müdafaa Ajansı’na nazaran, “Nispeten küçük boyutları nedeniyle, tıpkı ölçüdeki bir kimyasalın bir çocuk için, yetişkinlere kıyasla 10 kat daha fazla toksik olması olası.” 2017 yılında BM İnsan Hakları Konseyi’ne sunulan Besin Hakkı Özel Sözcüsü Schutter’in raporu da tarım zehirlerinin bebeklere yönelik risklerine dikkat çekiyor: “Pestisitlere maruz kalan gebe bayanların düşük yapma, erken doğum ve doğuştan gelen bozukluklarla müsabaka riski daha yüksek. Yeni doğanların göbek kordonu ve birinci dışkılarında birçok tarım zehirinden oluşan birkarışım bulunuyor. Gebe bayanlardan aktarılan pestisit tesirleri, lösemi ve öteki kanser tiplerinin yanı sıra, otizm ve teneffüs hastalıkları riskini de artırıyor.”
Düşük dozları da zararlı
Sağlık ve Etraf İttifakı’na (HEAL) nazaran, ‘‘her şey zehirdir, önemli olan dozdur’’ yaklaşımı genel kabul görse de, endokrin sistemimizi bozan kimyasallar bu klasik yaklaşım ile çelişen özelliklere sahip. Memleketler arası Organik Tarım Hareketi Federasyonu (IFOAM) da birçok kimyasalın endokrin sistemi bozucu, münasebetiyle düşük dozlarda bile çok zehirli olduğunu gösteren araştırmaları işaret ediyor. Ayrıyeten bu testler tek bir kimyasala maruz kalınması durumunda yapılıyor ve kokteyl tesir olarak bilinen birleşik tesir hesaba katılmıyor.
Geçici bir verimlilik sağlayıp kelamda açlığa deva olarak sunulan tarım zehirleri; değil deva olmayı, açlık problemini daha da derinleştiriyor. Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü’nün (FAO) 2020 yılında yayınladığı rapor, 2014’ten beri açlık ve yetersiz beslenmenin tekrar tırmanışa geçtiğine dikkat çekiyor. Tarımda kullanılan zehirler, yalnızca uğraşı yapılan canlıları değil, tüm ekosistemi zehirliyor; toprağın yoksullaşmasına, suların kirlenmesine, faydalı organizmaların yok olmasına, hasılı topyekûn bir çöküşe neden oluyor.
Pestisitler, parklarda, sokaklar ve okullarda da kullanılıyor
Tarım zehirlerinin kullanımı ziraî alanlarla hudutlu değil. Parklar, okullar, siteler, yol kenarları, piknik alanları ve ticari alanlar dahil pek çok yerde tarım zehirleri ve birebir etkin hususlara sahip (Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılan) biyosidal eserler kullanılıyor. 2018 yılında, İtalya’da, Güney Tirol’deki 19 çocuk oyun alanından, dört okul bahçesinden ve bir pazar yerinden alınan 96 çim örneği pestisitlerin hayat alanlarına nasıl yayıldığını gözler önüne seriyor. Güney Tirol Eyaleti Sıhhat Hizmetleri tarafından tahlil edilen örneklere bakıldığında, düşük ölçülerde olsa da tespit edilen 32 pestisit etken unsurunun 76’sında endokrin sistemi bozucu kimyasallar bulunduğu belirtiliyor.
Tarımda kullanılan pestisitlerden uzak durmanın yollarından biri organik besinler tüketmek olsa da diğer alternatifler de var: Zehirsiz üretim yapan çiftçilerden eser satın alarak, bu çiftçilerin listelerinden alışveriş yapan besin topluluklarına katılarak ve eserlerine alım garantisi vererek zehirsiz üretimin yaygınlaşmasını sağlayabilirsiniz.
Evinizde dikkat etmeniz gereken kimyasallar
PAN’ın yayımladığı rehberde, pestisitlerin yanı sıra günlük hayatımızda yeri olan birçok eserin endokrin sistemi bozucu kimyasallar içerdiği belirtiliyor. Bu bahiste çok az sayıda üretici firma hassasiyet gösteriyor. Birçok firma ise bu tehlikeli kimyasallara gereken ehemmiyeti vermiyor. Münasebetiyle, bu tehlikeli kimyasallardan korunmak için evvel bilgilenmemiz gerekiyor.
-
Beyazlatıcı tezi olan birçok diş macunu, triclosan ve propylparaben isimli hormon bozucular içerir. Bu diş macunlarından uzak durmaya çalışın.
-
Kozmetik merhemler ve kremler, propylparaben ve butylparaben isimli hormon bozucular içerir. Dikkat edin.
-
Çocuk paltolarında, PFOA ismi verilen hormon bozucu bulunabilir ve bunu öğrenmesi zordur. Satın aldığınız dükkâna sorun.
-
Kulaklıklar phthalate (fitalat) isimli hormon bozucu içerebilir. Üretici firmaya danışın.
-
Su şişelerinde bisphenol A ve phthalate aldı hormon bozucular bulunabilir. Bu plastik eserlerden kaçınmak gerekir. Ayrıyeten, teneke içecek kutularında da bisphenol A olabilir.
-
Sakızlar, hormon bozucu tesirleri olabilen katkı hususları içerebilir; tıpkı al-götür tipi besin ambalajlarında olduğu üzere.
-
Oyuncak ayılar, nonylphenol ethoxylate isimli hormon bozucu içerebilir.
-
Paraben içeren ıslak mendiller, anti-aging yüz kremleri ve gibisi birçok eser daha bu listeye girebilir.
Tüm bu eserlerin içeriklerini ve tehlikelerini satın aldığınız dükkân sorumlularına sorarak ya da üretici firmayla bağlantıya girerek öğrenebilirsiniz. En inançlı yollardan biri de konutumuza aldığımız her eserin üreticisini tanımak ve hangi gereçlerle, kimler tarafından, hangi prosedürlerle üretildiğinin farkında olmak.
Zehirsiz Kampanya’ya katılın
İnsana ve etrafa ziyan veren tarım zehirlerinin yasaklanması için Buğday Derneği öncülüğünde bir ortaya gelen 100’ü aşkın kurum ve inisiyatifin oluşturduğu Zehirsiz Sofralar Pestisit Aksiyon Ağı’nın, 23 Kasım 2019’da başlattığı Zehirsiz Kampanya’ya bugüne kadar yaklaşık 160 bin kişi imza vererek katıldı. Bu iştirak sayesinde 25 pestisit etken unsurunun yasaklanması, 7 etken unsurun de kullanımına kısıtlama getirilmesi sağlandı. Fakat kampanya talepleri ortasında yer alan, Dünya Sıhhat Örgütü’nün “son derece tehlikeli”, “yüksek düzeyde tehlikeli” ve “muhtemel kanserojen” olarak belirlediği 13 etken unsurdan 9’u hâlâ yasaklanmadı.
Zehirsiz Sofralar Pestisit Hareket Ağı, bu 9 etken unsur ile birlikte tahıl, baklagil çeşitleri, patates, soğan, şeker pancarı ile çok sayıda meyve ve zerzevatın içinde soframıza gelen; bilhassa bebeklerin ve çocukların hormon sistemine ziyan veren öbür tüm tarım zehirlerinin acilen yasaklanmasını talep ediyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
