İçerisinde bulunduğumuz pandemi devrinin her yaş için pek çok zorluğu beraberinde getirdiğini belirten uzmanlar, bu süreçte özel bir periyottan geçen ergenlerin de farklı meseleler yaşayabileceğine işaret ediyor. Okul ve akran bağlantısının azalmasıyla ortaya çıkan izolasyonun yalnızlık ve depresyon belirtilerine yol açtığına dikkat çeken uzmanlara nazaran, bu devirde gencin arkadaşlık edinmesi ve toplumsal bağlantılar kurması desteklenmeli.
Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Çocuk Ergen Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, ergenlik periyodu ve pandemi periyodunda ergenlere yaklaşım konusunda değerlendirmelerde bulundu.
“Ergenlik, kişinin ne bir çocuk ne bir yetişkin olduğu, şimdi kendi toplumsal sorumluluklarına sahip olmadığı fakat rolleri keşfedebileceği, sınayabileceği, deneyebileceği bir orta evre olarak kabul edilebilir” diyen Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, “Ergenlik devri süratli fizikî büyüme, zihinsel fonksiyonlarda gelişme, hormonal, duygusal değişiklikler ve toplumsal gelişmelerin yaşandığı bir devirdir. Ergenlik, ülkemizde kızlarda ortalama olarak 10-12, erkeklerde 12-14 yaşları ortasında başlar ve ekseriyetle 21 – 24 yaşları ortasında sona erer.” dedi.
Duygusal iniş çıkışlar yaşanır
Ergenlerin yetişkin olmaya başladıkça fizikî olarak değişime uğradıklarını, duygusal olarak iniş ve çıkışlar yaşadıklarını kaydeden Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, “Ergenlerin fizikî gelişimi daha süratli bilişsel gelişimi ise daha yavaş olduğu için vücutları süratli bir biçimde yetişkin görünümüne ulaşsa da bilişsel olarak yavaş yavaş soyut kavramları daha çok düşünmeye, daha karmaşık sorunlar çözmeye ve öteki bireylerin bakış açılarını anlamaya başlarlar.” dedi.
Kimlik arayışında kıymetli bir dönem
Ergenlik periyodunda kişinin kimliğini bulma yolunda şiddetli bir süreçten geçtiğini kaydeden Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Önceki durumlarına nazaran ahlaki ve etik bakımdan daha yüksek bir sağduyuya sahip olurlar lakin fizikî gelişimdeki süratle olan dengesizliği yüzünden ergenler, bu devirde bağımsız olma ve kimliklerini bulma yolunda çok güçlü bir süreçten geçmeye başlarlar. Kimlik oluşturma problemleri, karar verirken dürtüsel olma potansiyallerindeki yükseklik, yaşıtlarına karşı kendilerini kanıtlama eforları özgüvenlerindeki iniş çıkışlar, ergenlerin bu devirde hata sürece, şiddete başvurma, çete faaliyetlerine katılma ve uyuşturucu husus kullanma ihtimallerini arttırır. Yeniden his durum olarak da bazen keyifli, bazen üzgün olurlar ve birden fazla vakit da neden bu türlü hissettiklerini açıklayamazlar.”
Arkadaş alakalarını ailesiyle paylaşmak istemeyebilir
“Ergenlik pek çok değişikliğin ve zorlukların meydana geldiği bir periyot olması kaçınılmaz bir çatışma ve tansiyon manasına gelmez” diyen Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, “Her ne kadar birçok aile vakit zaman ergen çocuklarıyla hengame etseler de bu sorun kimi ailelerde fazla olmaktadır. Aile bu evrede çocuklarının kendilerinden uzaklaştığını görür ve ne yapacağını bilemez. Ergen arkadaşlarına çok daha fazla vakit ayırır ve aileyi beğenmiyor, önemsemiyor üzere görünür. Özel hayatını, yaşadıklarını, arkadaş ilgilerini aileye anlatmak istemez. Odasına müsaadesiz girilmesini istemez odasında tek başına vakit geçirmek ister, teknolojik aletlere, arkadaşlarına, yaşıt ortamına daha fazla vakit ayırır. Arkadaş ortamında sigara alkol ve hatta keyif verici öteki hususları, yürek gerektirdiği düşünülen lakin kabahatle da ilgisi olabilen olayların içinde kendini bulabilir. Hoşlandığı ve cinsel çekim hissettiği şahıslarla daha yakın olmak için uğraş gösterebilir. Kendine rol model olacak yeni kişi arayışına girebilir. Bunlar arkadaş, atlet, pop yıldızı, dizi karakteri üzere şahıslar olabilir. Birbirinden farklı özelliklere sahip, farklı uçlarda yer alan rol modeller seçebilir kendine. Model aldığı bireyler sıklıkla değişebilir. Ailenin dertleri ve korkusu artar. Çocuğunu denetim etmeye çalışır. Ergen ailenin isteklerini baskı olarak algılar, aile de ergenin isteklerini isyan olarak algılar. Çatışmalar başlayabilir. Ergenlik periyodunda aile, okul, toplumsal kümeler ve kitle irtibat araçları, ergenin toplumsal kimliğini oluşturmasına ve toplumda saygınlık kazanmasında tesirli olan etmenlerdendir.” diye konuştu.
Arkadaşlıklar kurması desteklenmelidir
Ailelerin öncelikle çocuğunun arkadaşlık kurmasını ve toplumsallaşmasını desteklemesi gerektiğini belirten Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, “Ama elbette arkadaşlıklarını hem kendilerinden saklamasına mani olmak hem de ortamı hakkında bilgi sahibi olmak için arkadaşlarını nazikçe çağırmalı, önyargısız yargılamadan onlarla sohbet etmeli ve tekrar yargılayıp eleştirmeden ya da yasaklar koymadan arkadaşlarıyla ve içinde bulunduğu ortamla ilgili fikirlerini çocuğuna belirtmeli ve onun kendisinin arkadaşlıklarındaki yahut dahil olmaya çalıştığı kümedeki potansiyel meseleleri kendisi görüp değerlendirmesi için başka bir pencere açılmaya çalışılmalıdır.” tavsiyesinde bulundu.
Sakin ve rahatlatıcı halla konuşulmalıdır
Çocuğun yaşamış olduğu bir sorun yahut yaptığı bir kazara anne babasına geldiğinde sakin ve rahatlatıcı bir tutumla sonuna kadar dinlenmesi gerektiğini belirten Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, “Sözü kesilip kızıp bağırılmamalı ya da direkt yargılamaya geçilmemelidir. Tahlil odaklı olunmalıdır. Anne baba olarak kendi eksiğimiz ve yanlışımız olup olmadığı da çocukla konuşulmalıdır ve ortak bir tahlil yolu aranmalıdır. Unutulmamalıdır ki temel amaç ne olursa olsun, ne yapmış olursa olsun çocuğun palavra söylemesine mani olunmalıdır. Bunun da tek yolu çocuğun şartsız bize güvenmesi, ne anlatırsa anlatsın sonuna kadar dinleyeceğimizi bilmesi ve tahlil odaklı bir formda yargılamadan yanında olacağımıza inanmasıdır. Her ergen yanılgı yapabilir kıymetli olan vaktinde önlem alabilmektir.” dedi.
Kıyaslama yapmayın
Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, “Hiç unutmayın ergen çocuğunuzda cinsiyet ayrımı yapmayın, yargılamayın, eleştirmeyin kıyaslamayın, direkt yasaklama ve ceza tekniğine başvurmayın zira o da kendi hisleri, kıymet yargıları, kriterleri olan bir birey.” ihtarında bulundu.
Azalan okul ve akran irtibatı olumsuz etkiliyor
Covid-19 pandemisinin yol açtığı can ve mal kayıplarının, hastalığın yayılmasını önlemek için yapılmak zorunda kalınan ve mühletleri uzatılan konutta kalma, sokağa çıkış kısıtlamalarının, toplumsal kısıtlama ve karantina uygulamalarının kolay etkilenebilir bir küme olan ergenler de dahil toplumların her kısmından bir çok kişinin hayatında bariz bozulmalara yol açtığını hatırlatan Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, “Azalan okul ve akran etkileşimi, uzaktan eğitime alışkın olmayan öğrencilerin bu sisteme kısa müddette adapte olmaya çalışması, tatil havasından çıkıp derslere adapte olamamaları, artan izolasyon ve yalnızlık duygusu, açık alanda yapılan aktivitelerin azalması, artan konut içi vakit, uyku, yeme üzere gün içi rutinlerin bozulması, çocuğun artan ekran ve toplumsal medya maruziyeti, artan ekonomik zorluklar, ebeveynin iş kaybı, mesken içi çatışma ve şiddet üzere pek çok etken ergen yaş kümesinde, başta depresyon ve telaş bozuklukları olmak üzere, travma sonrası gerilim bozukluğu, yeme bozuklukları üzere ruhsal meselelere yol açmış yahut pandemi öncesinde halihazırda var olan meselelerin şiddetini arttırmıştır.” dedi.
Yalnızlık duygusu ve depresyon belirtileri arttı
Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, bu devirde yurt dışında yapılan bilimsel çalışmaların, ergenlerde pandemi devrinde somatik yakınmaların arttığını, fizikî aktivitenin azaldığını, yalnızlık hissini, depresyonu, telaş belirtilerini ve husus kullanımında artış olduğunu, ekran başında kalma müddetlerinin uzadığını ve üretkenliğin düştüğünü bildirdiğini kaydetti.
Ekran kullanım müddetleri arttı
Yine odaklanma zahmeti, can meşakkati, irritabilite, huzursuzluk, sonluluk, yalnızlık, kaygı ve tasa semptomlarının pandemi sürecinde çocuklarda en sık gördükleri değişiklikler olarak ebeveynler tarafından bildirildiğini kaydeden Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, şunları söyledi:
“Bunlara ek olarak ebeveynler, çocuk ve ergenlerin ekran başında geçirdikleri müddetlerin uzadığını, daha az hareket ettiklerini ve daha uzun saatleri uykuda geçirdiklerini bildirmişlerdir. Pandemiyle azalan yüz yüze irtibat ve toplumsal etkileşim; internetin toplumsallaşmak ve boş vakit aktiviteleri için daha ağır kullanılmasını beraberinde getirmiş olup pandemide artan ekran müddetleri ve sıkıntılı internet kullanımı sahiden pandemi devrinde kıymetli sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sanal zorbalık ve oyun bağımlılığına dikkat
Bu riskler içinde şahsî bilgilerin uygun olmayan halde paylaşımı, yabancı yaşıt özelliklerle bağlantıya geçebilme durumu, sanal zorbalık, şiddet ve istismar davranışları, cürüm alakalı davranışlara özendiren yasaklı sitelerin kullanımı, yasaklı hususlara kolay ulaşım ile ortaya çıkan yasadışı aktiviteler ve artan oyun bağımlılığı yer almaktadır.
Ayrıca ergende pandemiden öncede var olan tedavi edilmiş yahut tedavisi devam etmekte olan ruhsal hastalık olması, yeniden pandemi öncesinden var olan travmalar, ebeveynde ruhsal hastalık varlığı ebeveynin bu devirde maddi manevi gerilim seviyelerinin yüksek olması pandemi sürecinde ruhsal problemlerin gelişim riskini artırmaktadır.”
Bu devirde ne yapılmalıdır?
Bu aksiliklerle ilgili olarak öncelikle ergenlerde yatma ve kalkma saatlerini okula devam ediyormuş üzere düzenleyecek günlük bir rutin oluşturulması gerektiğini kaydeden Yrd. Doç. Dr. Neriman Kilit, “Akranları ve aile üyeleriyle sistemli irtibat kurmak, pandeminin yol açtığı belirsizlik ve gerilimle daha kolay başa çıkabilmek için bu süreci sanatsal faaliyetlerini ve hobilerini gerçekleştirmek ve geleceklerini kıymetlendirmek planlar yapmak için bir fırsat olarak görülmeye itilmesi ve şahsî gelişim üzerinde bu süreçte durulmasının ergenlerin ruhsal düzgün oluşlarını arttırdığı bilimsel çalışmalarda yer almaktadır. Bu süreçte ebeveynlere çok iş düşmektedir. Ortak okuma saatleri belirleme, bulmaca, mesken oyunları üzere aktivitelerin yaşama eklenmesi, internette öğrenilebilecek sanatsal ve sporsal ilgi alanı ve aktivitelerin bir arada üretimi, her gün çocukla rahatlatıcı sohbetler edilmesi ve ailenin öteki üyeleri ve yaşıtlarla uzaktan irtibatın desteklenmesi, birlikte sinema izlemek müsaade verilen saatlerde birlikte yürüyüşe çıkılması, sinemalar, diziler izlenmesi ebeveynlerin de uğraşıyla ile işleri kolaylaştırabilecek tedbirlerdir.” diye konuştu.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
