Boğaziçi Üniversitesi Jeofizik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayrullah Karabulut’un yürütücüsü olduğu projeyle, Kafkasya’daki zelzeleleri daha yeterli anlamak için Türkiye ve Rusya ortasında iş birliği kuruldu.
Boğaziçi Üniversitesi Jeofizik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayrullah Karabulut’un yürütücüsü olduğu projeyle, Kafkasya’daki zelzeleleri daha uygun anlamak için Türkiye ve Rusya ortasında iş birliği kuruldu. Bu sayede yaklaşık 15 yıl öncesine uzanan bilgilerle bölgeye dair daha ayrıntılı tektonik modeller elde edilmesi hedefleniyor. Mayıs 2021’de başlayan ve üç yıl sürmesi planlanan projede araştırmacı olarak misyon alan Dr. Sezim Ezgi Güvercin, bunun bölgedeki sarsıntı konusunda hayata geçirilen en büyük projelerden biri ve bölge için hoş bir iş birliği örneği olacağını belirtiyor.
TÜBİTAK ile Rusya Temel Araştırmalar Vakfı (RFBR) ortasındaki bilimsel ve teknolojik iş birliği kapsamında desteklenmesine karar verilen bilimsel çalışmalar içerisinde Boğaziçi Üniversitesi Jeofizik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayrullah Karabulut’un yürütücüsü olduğu proje de yer aldı. “Kafkas Bölgesinin Kapsamlı Sismolojik ve Jeodezik Müşahedelere Dayalı Sismotektoniği ve Kinematiği” başlıklı proje, Kafkasya’daki ülkelerden yer bilimleri araştırmacılarını birinci defa büyük çapta bilimsel araştırma için bir ortaya getirecek. Proje kapsamında Rusya ve Ermenistan, 2007-2020 yılları ortasında kaydedilmiş sismolojik bilgilerini Boğaziçi Üniversitesi ile paylaşacak. Bu bilgiler; Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan tarafından sağlanan açık datalar ile birleştirilerek Kafkasya bölgesinin sismotektonik ve jeodinamik yapısını anlamak için tahlil edilecek.
“KAFKASYA’DA BİLGİ EKSİKLİĞİ VAR”
Kafkasya’daki politik bağların karmaşıklığının, sismolojik ve jeodezik araştırmaları zorlaştırdığını söz eden Dr. Sezim Ezgi Güvercin, arazi müşahedelerine elverişli olmayan bu bölgede sismoloji ve jeodezi müşahede noktalarının dağılımının seyrek olduğuna dikkat çekiyor. Bu problemleri aşmak ve literatürdeki boşluğu doldurmak için TÜBİTAK ile Rusya Temel Araştırmalar Vakfı (RFBR) tarafından desteklenecek projenin neden ortaya çıktığını şöyle anlatıyor:
“Kafkas Sıradağları, Avrasya ve Arabistan levhalarının çarpışması ile oluşan ana yapılardan birisi. Yüksekliği 5 bin 642 metreyi bulan 850 kilometre uzunluğundaki bu sıradağlar, Avrupa’nın en yüksek noktası. Bölgedeki sarsıntı aktivitesini, etkin faylanmayı ve yer kabuğundaki değişimleri emniyetli halde gözlemleyip bu bilgileri kabuk altı jeodinamik sistem ile ilişkilendirmek gerekiyor. Lakin bölgenin coğrafik yapısındaki zorluklar ve politik bağlantıların karmaşıklığı bu tıp projelerin sıkça yapılmasını engelleyen faktörlerin başında geliyor. Ulaşımı güç bölgeleri ile arazi müşahedelerine elverişli olmayan Kafkasya’da sismoloji ve jeodezi müşahede noktalarının dağılımı da epeyce seyrek. Kafkasya için daha gerçek yer modelleri oluşturmak fakat bölgedeki tüm ülkelerin sismoloji ve jeodezi bilgilerinin birlikte kullanılması ile sağlanabilir. Projenin çıkış noktası ‘Bu bilgileri bir ortaya getirip, bölge ile ilgili bilgi eksikliğini kapatmaya nasıl yardımcı olabiliriz’ sorusu oldu.”
“TÜRKİYE VE RUSYA’DAN 13 ARAŞTIRMACI ÜÇ YIL ÇALIŞACAK”
Dr. Güvercin’in paylaştığı bilgilere nazaran mayısta başlayan proje üç yıl sürecek. Türkiye’den Boğaziçi ile birlikte Yıldız Teknik, İstanbul Teknik ve Gebze Teknik üniversitelerinden araştırmacıların da misyon alacağı projede, Rusya’nın önder yükseköğretim kurumlarından Lomonosov Moskova Devlet Üniversitesi ile Rusya Bilim Akademisi’nden yedi araştırmacı da çalışacak. Bilim insanı, projede toplamda 13 araştırmacının yer aldığını ve birçok lisansüstü öğrencisinin de destekleneceğini belirterek, “Türkiye ayağında Boğaziçi Üniversitesi Jeofizik Anabilim Dalı’ndan iki, Jeodezi Anabilim Dalı’ndan bir kişi vazife alacak. Yıldız Teknik Üniversitesi’nden iki, İstanbul Teknik ve Gebze Teknik üniversitelerinden de birer kişi çalışacak. Rusya’dan ise Lomonosov Moskova Devlet Üniversitesi ve Rusya Bilim Akademisi’nden yedi araştırmacı olacak. Bununla birlikte Türkiye’den doktora sonrası araştırmacı, yüksek lisans ve doktora öğrencileri de desteklenecek” diye konuşuyor.
“KAFKASYA’DAKİ SARSINTI AKTİVİTESİNİ ANLAMAK İSTİYORUZ”
Dr. Sezim Ezgi Güvercin, proje sayesinde Kafkasya’daki listosferin (yer kabuğu ve mantoyu kapsayan bölüm) detaylı bir fotoğrafının çekileceğini de lisana getiriyor. Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan’dan elde edilecek dataların de kullanacağı bilgisini paylaşan Dr. Güvercin, araştırmanın süreci ile ilgili şunları ekliyor:
“Bu çalışma kapsamında bir ortaya getirilecek sismik ağ dataları yardımı ile sarsıntıların pozisyonlarının güzelleştirilmesi mümkün olacak. Buna bağlı olarak elde edilen datalar ve sonuçlar hem bölgedeki fayların geometrisinin hem de litosfer yapısının yüksek çözünürlüklü olarak görüntülenmesine imkân tanıyacak. Sarsıntı kaynak düzenek tahlilleriyle de bölgedeki faylanma ve gerilme dağılımı hakkında ayrıntılı bilgi sağlayacağız. Bu bulgular, yeni GNSS sürat alanından elde edilen bulgularla kıymetlendirilerek yüzey-derin deformasyon alakasını daha âlâ anlamamızı sağlayacak. “
“RUSYA’NIN KAPALI BİLGİLERİ BİRİNCİ SEFER TÜRKİYE İLE PAYLAŞILACAK”
Araştırma kapsamında Rusya, kapalı olan jeodezi datalarını de birinci kez Türkiye ile paylaşacak. Bunun bölgedeki siyasal gerginlikler düşünüldüğünde, örnek bir iş birliği olduğunu vurgulayan Dr. Güvercin, projenin ortak çalışma iklimine yapacağını katkıyı da şöyle anlatıyor:
“Yer bilimlerinde bu ölçekte bir çalışma kümesi birinci sefer oluşturulacak. Ayrıyeten birinci defa Rusya’nın kapalı olan bilgileri, Türkiye’nin kullanımına açılacak. Böylelikle bu iki ülkenin sismoloji ve jeodezi dataları tabanlari birleştirilecek. Rusya aracılığıyla Ermenistan verisini de alacağız. Bilimde hudut olmayacağını düşünerek bu projeye başladık. Bir ortaya gelemediğimiz vakitlerde bile bu ülkelerdeki araştırmacılar ortasında müşahedeler ve fikirler esasen paylaşılıyordu. Bölge uzun vakittir gerginliklerin ve sıcak çatışmaların yaşandığı bir iklimin içerisinde. Birlikte çalışma kültürü oluşturmak ve kurumlar ortasındaki irtibatın artmasına yardımcı olmak değerli. Proje sürecinde iki adet ziyaret planladık. Rusya’daki 7 araştırmacı Türkiye’ye gelecek. Turkiye’den 7 araştırmacı da Rusya’yı ziyaret edecek. Ayrıyeten çalışmanın sonuçlarını paylaşmak için bir toplantı düzenlenecek. Türkiye’de gerçekleştirilecek bu toplantıda Kafkasya’daki tüm ülkelerden araştırmacıların bir ortaya getirilmesi hedefleniyor.“
Dr. Sezim Ezgi Güvercin kimdir?
Lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü’nde aldı. Yüksek lisansını lokal sarsıntı tomografisi, doktorasınıysa Anadolu’nun farklı bölgelerindeki faal sismotektonik konusunda Boğaziçi Üniversitesi Jeofizik Anabilim Dalı’nda tamamladı. Yıldız Teknik Üniversitesi ve Boğaziçi Üniversitesi’nin iş birliğiyle yürütülen Doğu Anadolu Fay Hattı’nın sismotektoniği ile ilgili TÜBİTAK projesinde doktora sonrası araştırmacı olarak çalıştı. Birebir vakitte Kafkasya projesinde TÜBİTAK ve RFBR ikili iş birliği projesinin yazılmasında ve düzenlenmesinde misyon alan Dr. Güvercin, araştırmalarına bu iki proje kapsamında Boğaziçi Üniversitesi Jeofizik Kısmı öğretim üyeleri Doç. Dr. Ali Özgün Konca ve Prof. Dr. Hayrullah Karabulut ile devam ediyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
